Dieta w celiakii - opis, produkty, jadłospis, przepisy, porady

Czym jest celiakia?

Co to jest celiakia

Celiakia to autoimmunologiczna choroba o podłożu genetycznym. Należy do najczęstszych chorób gastroenterologicznych, przyjmuje się, że występuje u około 1% populacji. Chorzy na celiakie cierpią na trwałą nietolerancję glutenu, białka występującego w pszenicy, życie, jęczmieniu i owsie.

Czym jest gluten

Gluten jest białkiem roślinnym, które występuje w ziarnach zbóż - pszenicy, życie i jęczmieniu. Choć teoretycznie nie występuje w owsie, to w naszym kraju jest on na tyle zanieczyszczony glutenem, że włącza się go do grupy zbóż zakazanych. Gluten, powodując niszczenie kosmków jelitowych, zmniejsza wchłanianie składników pokarmowych, co w konsekwencji prowadzi do pogorszenia stanu odżywienia.

Najczęstsze objawy chorych na celiakie

Symptomy celiakii mogą być bardzo różne i obejmować rozmaite organy. Celiakia u dzieci przebiega najczęściej w klasyczny sposób, natomiast u osób dorosłych spotykane są często niestandardowe objawy, które nie zawsze są kojarzone z celiakią, przez co diagnostyka jest trudniejsza. Klasyczne objawy celiakii to między innymi:

• niska waga, nagła utrata masy ciała, niedożywienie, niedobory wzrostu,
• zmęczenie, osłabienie, nadmierna drażliwość, stany depresyjne,
• brak apetytu,
• biegunki, zaparcia, wzdęcia, bóle brzucha, biegunki tłuszczowe,
• niedokrwistość,
• obrzęki, zanik mięśni.

Objawy nietypowe, jakie może powodować nietolerancja glutenu, obejmują układ krwionośny, pokarmowy, hormonalny, nerwowy oraz kostny.

W efekcie gorszego wchłaniania często pojawiają się niedobory pokarmowe, zwłaszcza magnezu, wapnia, żelaza, witaminy E, kwasu foliowego oraz witamin z grupy B. Może to skutkować rozwojem osteoporozy, krzywicy, problemów z zębami, niedokrwistości, problemami z pamięcią i koncentracją, zaburzeniami neurologicznymi.

Celiakia może również występować w postaci bezobjawowej, a diagnozowana jest wówczas podczas badania chorób współistniejących. W takim przypadku również konieczna jest dieta bezglutenowa, a chory może jeść jedynie produkty pozbawione tego składnika.

Dieta w celiakii, czyli dieta bezglutenowa

Celiakia – podstawowe zasady diety

W przypadku osób chorych na celiakie wymaganym sposobem odżywiania jest dieta bezglutenowa. Musi być jednak ona wprowadzona pod kontrolą lekarza, tak aby nie dopuścić do powstania niedoborów pokarmowych. Samodzielnie wprowadzana dieta bezglutenowa może przynieść wiele szkód dla naszego organizmu, gdyż klasyczny bezglutenowiec jest pozbawiony niektórych witamin i składników mineralnych.

Dieta na celiakie, nazywana czasem jako dieta niskoglutenowa, zakłada eliminację z jadłospisu wszystkich produktów oraz przetworów, które zawierają pszenicę, żyto, jęczmień i owies. W zamian można jeść produkty oraz potrawy dozwolone, które przygotowywane są na bazie artykułów naturalnie bezglutenowych, takich jak na przykład kukurydza, ryż, proso, gryka, amarantus, ziemniaki, soja czy mączka ziemniaczana. Można również jeść produkty, z których usunięto gluten, np. skrobię pszenną bezglutenową.

Dieta w celiakii powinna obejmować produkty naturalnie bezglutenowe oraz takie, które opatrzone są symbolem przekreślonego kłosa lub napisem „produkt bezglutenowy”. Takie oznaczenie jest przyznawane produktom, które są dozwolone w celiakii, a w których zawartość glutenu nie jest wyższa niż 20 ppm (20 mg na 1 kg).

W pierwszym okresie po zdiagnozowaniu celiakii stosuje się dietę lekkostrawną, która ma na celu regenerację zniszczonych kosmków jelitowych. Eliminacji ulegają dania ciężkostrawne, smażone, działające wzdymająco. Często w tym okresie wprowadzana jest dieta bez laktozy, która działa korzystnie na stan kosmków jelitowych. W przypadku wystąpienia nietolerancji czasami usuwa się również chwilowo z jadłospisu jajka i mleko, choć w przypadku diety bez laktozy dopuszcza się bezlaktozowe produkty mleczne.

W drugim etapie stosowana jest już zdrowa, racjonalna dieta, w której chory może jeść jak wcześniej, oczywiście z wykorzystaniem jedynie produktów bez glutenu.

Przypadkiem, który często wzbudza wątpliwości, jest gluten i dieta w cukrzycy ciążowej. Produkty bezglutenowe nie są automatycznie zdrowsze i pozbawione cukrów prostych. Dieta w cukrzycy ciążowej powinna opierać się na produktach o niskim indeksie glikemicznym, a eliminacja glutenu powinna występować jedynie w koniecznych przypadkach. A może zainteresuje cię także ten artykuł na temat diety przy Hashimoto?

Dieta w celiakii – produkty dozwolone

Co może jeść chory na celiakie? Do produktów naturalnie bezglutenowych należą między innymi:

• warzywa i owoce,
• mięso, ryby, mleko i przetwory mleczne, jajka,
• warzywa strączkowe: soczewica, ciecierzyca, fasola, groch, soja,
• orzechy, nasiona, pestki,
• niektóre produkty zbożowe i skrobiowe: proso, gryka, ryż, kukurydza, ziemniaki, amarantus, komosa ryżowa, sorgo, tapioka, ziarno lnu, babka płesznik, dziki ryż.

Wybierając produkty spożywcze, można jeść również inne artykuły, o ile oznaczone są one symbolem przekreślonego kłosa, określającym produkty bezglutenowe.

W sklepach znajdziemy już coraz więcej gotowych produktów bezglutenowych, należy jednak zwracać dużą uwagę na składy. Zdrowy bezglutenowiec powinien zawierać jak najmniej niepotrzebnych substancji dodatkowych.

Dieta bezglutenowa – produkty zabronione

Wśród artykułów niezalecanych dla dorosłych i dzieci chorych na celiakie, wymienić należy przede wszystkim produkty spożywcze zawierających pszenicę, orkisz, żyto i jęczmień. Za teoretycznie bezpieczny uznaje się owies, jednak w naszym kraju jest on na tyle zanieczyszczony glutenem, że jego także wyklucza się z diety bez glutenu. Klasyczny bezglutenowiec nie zawiera nawet niewielkich ilości tych składników.

Dieta w celiakii zakłada również wykluczenie produktów spożywczych zanieczyszczonych dodatkiem glutenu, np. na taśmie produkcyjnej czy w restauracji, poprzez dodanie przykładowo tartej bułki do potrawy.