Kuchnia śląska - charakterystyka, typowe dania, przepisy, praktyczne porady
Tradycyjna, regionalna kuchnia śląska jest wart poznania, mimo że dania są raczej tłuste i wysokokaloryczne. Zostały one stworzone dla ciężko pracujących, prostych ludzi. Jednak kuchnia zachwyca bogactwem smaków, szczególnie wśród dań z ziemniaków, mięsa, mąki i kapusty. Przedstawiamy najciekawsze, tradycyjne przepisy kuchni śląskiej i wyjaśniamy ich ciekawe nazwy wywodzące się z gwary śląskiej.
Tradycyjna, regionalna kuchnia śląska - charakterystyka i najciekawsze potrawy
Charakterystyka kuchni śląskiej
Śląsk jest regionem górniczym, przemysłowym, a jednak powstała tam bogata kultura, której jednym z aspektów jest regionalna kuchnia śląska. Powstała ona w regionie, gdzie ludzie ciężko pracują i muszą zjeść pożywne, sycące dania. Dlatego też wywodzi się głównie z kuchni ludowej, lecz zawiera również dania typowe dla mieszczaństwa. W czasach historycznych Ślązacy starali się sami zadbać o swoje wyżywienie. Każda rodzina miała ogródek, w którym uprawiała rośliny i hodowała świnie.
Kuchnię śląską ukształtował zimny, kontynentalny klimat Europy Środkowej, gdzie jada się dużo węglowodanów i białka, zaś dania są tłuste i wysokokaloryczne. Podobnie jak w kuchni polskiej, ukraińskiej i litewskiej, jada się tu dużo ziemniaków, dań mącznych, kapusty i mięsa. Jest ona regionalną odmianą kuchni polskiej, lecz Ślązacy stworzyli niepowtarzalne przepisy, korzystając z inspiracji także kuchnią czeską i niemiecką. Co ciekawe, tradycyjne, śląskie dania mają nazwy w gwarze śląskiej, które wydają się zabawne. Nazwy dań śląskich pochodzą często z języka niemieckiego lub czeskiego, gdyż stamtąd pochodziło najwięcej inspiracji dla sztuki kulinarnej.
Przepisy na najważniejsze śląskie potrawy
Jak w tradycyjnej kuchni polskiej, także na Śląsku jada się 3 typowe posiłki dziennie, czyli śniadanie, obiad i kolację. Najważniejszym daniem w ciągu dnia był obiad, dlatego też dania obiadowe są najbardziej sycące. Obiad składa się z zupy, drugiego dania i kompotu. Na drugie danie podawano zwykle mięso, kluski na bazie kartofli oraz surówkę, którą najczęściej była czerwona kapusta, czyli “kapusta modra”. Na Śląsku wykształcił się obyczaj przyrządzania mięsa w formie nadziewanej rolady z sosem. Rolada zwykle była robiona z mięsa wołowego z dodatkiem ogórka kiszonego, cebuli, boczku i musztardy. Do mięsa podaje się różne rodzaje klusek.
Klasyczne, śląskie dania obiadowe:
- zupy: żur, wodzionka, grochówka, kartoflanka, zalewajka (zupa z regionu Częstochowy), kwaśnica (zupa z Beskidów),
- dania mięsne: rolada, karminadle (kotlety mielone), krupniok (kaszanka),
- dodatki do dania drugiego: kluski śląskie gumiklyjzy, buchty,
- surówka: kapusta modra.
Najciekawsze śląskie przepisy i potrawy
Tradycyjna kuchnia śląska opiera się na daniach ziemniaczanych i mącznych
Jak we wszystkich tradycjach kulinarnych Europy Środkowej, na Śląsku jada się dużo dań ziemniaczanych, które dawały górnikom dużo kalorii do ciężkiej pracy. Z ziemniaków robiło się kluski, na przykład kluski śląskie, i podawało do mięsa z sosem. Gdy nie było mięsa jadało się dania bezmięsne z ziemniaków i kapusty.
Ciekawe dania ziemniaczane i mączne:
- kluski śląskie z charakterystycznym dołkiem w środku robi się z ugotowanych ziemniaków, mąki i jajka. Zwykle podaje się je do mięsa z sosem,
- mozgol, czyli danie z ugotowanej kapusty kiszonej i ugotowanych ziemniaków zmieszanych razem z dodatkiem smalcu,
- poleśniki, czyli placki ziemniaczane zapiekane na liściach kapusty,
- bachora, rodzaj kiszki ziemniaczanej,
- prażucha ze spyrkami, czyli kładzione kluski mączne ze skwarkami,
- placki z blachy, czyli placki ziemniaczane podawane na słono ze skwarkami lub na słodko ze śmietaną,
- buchty, czyli duże kluski na parze, przypominające czeskie knedliki.
Obiadowe dania mięsne
Mięso także gościło na stołach górników, szczególnie że w czasach historycznych rodziny górników starały się hodować świnie w przydomowych ogródkach. Jednak klasycznym daniem śląskim jest rolada wołowa z nadzieniem. Została ona wpisana na listę tradycyjnych polskich produktów regionalnych. Obecnie robi się rolady także z wieprzowiny lub kurczaka z różnym nadzieniem. Niegdyś rolada podawana była tylko na niedzielny obiad. Na co dzień, Ślązacy zadowalali się tańszym jedzeniem z ziemniaków lub podrobów.
Typowym daniem były karminadle, czyli kotlety mielone. Podobnie jak w kuchni polskiej robione były z wieprzowiny z dodatkiem namoczonej bułki, cebuli i jajka. Śląskie karminadle smaży się na głębokim tłuszczu.
Klasycznym daniem były krupnioki śląskie, czyli odmiana kaszanki. Po świniobiciu starano się wykorzystać wszystko. Podobnie jak kaszankę, krupnioki robi się z krwi, którą miesza się z podrobami, kaszą, cebulą i przyprawami. Tradycyjne krupnioki zawierają więcej podrobów niż kaszy.