Kuchnia polska

Kuchnia polska - przepisy, tradycyjne dania, cechy charakterystyczne

Mimo ciekawych pomysłów na dania kuchni światowych i fast food, kuchnia polska dalej święci triumfy w polskich domach. Kto wyobraża sobie życie bez pierogów, kopytek czy polskich naleśników? Golonki i schaboszczaki nieco odeszły w niepamięć, lecz nadal uwielbiamy mniej tłuste gołąbki, czy kotlety mielone. Polska kuchnia jest prosta i mało wymyślna, lecz odpowiednia dla naszej szerokości geograficznej i klimatu. Rozgrzewa i dodaje energii.

Tradycyjna kuchnia polska - charakterystyczne dania i przepisy

Tradycje kulinarne w Polsce

Wszystkie kuchnie świata nie powstają na salonach, lecz w wiejskiej chacie. Również i polska kuchnia wywodzi się z tradycji ludowej. Tradycyjna kuchnia polska wydaje się generalnie prosta. Jednak klasyczne przepisy na dania kuchni polskiej nie są wcale łatwe do zrobienia. Typowe potrawy i zwyczaje kulinarne mają głównie związek z klimatem i geografią. W Polsce klimat jest zimny i wilgotny, dlatego też ludzie potrzebują się solidnie najeść, aby mieć energię. Stąd w kuchni polskiej królują potrawy mięsne i mączne, dające dużo energii. Natomiast mało jada się warzyw, a jeśli już to gotowane, na ciepło, w postaci zupy lub jako dodatek do mięsa. Spośród warzyw w kuchni polskiej królują ziemniaki i kapusta. Polskie dania są mocno przyprawione, lecz nie pikantne. Tradycyjną przyprawą jest majeranek i czosnek.

Klimat ukształtował też typowy obiad, który jest najbardziej obfitym posiłkiem w połowie dnia, aby pozyskać energię do pracy w drugiej połowie dnia. Klimat niejako wymusza to, że tradycyjne polskie przepisy kulinarne prezentują dania ciężkie, tłuste i tuczące.

Korzystny klimat i żyzne ziemie sprzyjają rolnictwu i hodowli zwierząt, dlatego też w Polsce nigdy w historii nie było głodu. Uprawy są mało urozmaicone, gdyż klimat nie pozwala na uprawę wielu roślin wymagających ciepła i słońca. Kuchnia polska wywodzi się z tradycji wiejskiej, gdzie dania, zarówno chłopów jak i szlachty, były niewyszukane i proste. Wykształciły się także dania codzienne i świąteczne.

Oczywiście kuchnia polska nie pozostała bez wpływu kultur sąsiednich. Na polskie przepisy kulinarne miały wpływ tradycje niemieckie, ukraińskie, żydowskie, a także tureckie. Ale nikt nie pamięta jakie pochodzenie ma ta czy inna potrawa, bo każdy naród zapożycza obce tradycje i modyfikuje je zgodnie z własnym charakterem. Dla przykładu, polski schaboszczak to nie jest to samo co sznycel wiedeński, choć oba mają podobne pochodzenie.

Obyczaje kulinarne w Polsce i typowe polskie obiady

Tradycyjna kuchnia polska jest dość prosta. Utarła się tradycja jadania trzech głównych posiłków dziennie, jak: śniadanie, obiad i kolacja. Najbardziej obfitym posiłkiem w ciągu dnia jest obiad, który tradycyjnie jadano w ciągu dnia. Obecnie, z konieczności, jada się obiad po pracy.

Typowe polskie obiady składają się z 3 dań: zupy, drugiego dania i deseru. Kiedyś typowe drugie danie składało się z kotleta schabowego, ziemniaków i surówki, zaś na deser był zawsze kompot owocowy. Obecnie ten obyczaj się mocno zmienił i codzienny obiad jest bardziej urozmaicony, ale też mniej obfity.

Tradycyjnie zarówno śniadanie, jak i kolacja, to posiłek mniejszy, jednak musi być pożywny i sycący. W polskim klimacie rano nie wystarczy kawa i bułeczka. Należy zjeść sycące śniadanie, aby mieć siłę na pierwszą połowę dnia. Śniadania i kolacje stanowią posiłki niewyszukane. Najczęściej jada się potrawy na zimno, przede wszystkim kanapki. Nie istnieje jakiś szczególny kanon potraw na śniadanie i kolację. Prócz kanapek popularnym daniem jest jajecznica. Jeszcze do niedawna podstawą potraw śniadaniowych było mleko, czy to w postaci szklanki mleka, czy też zup mlecznych. Jednak obyczaj jedzenia zup mlecznych obecnie całkowicie zanikł.

Co ciekawe tradycyjnym napojem w północnych krajach o chłodnym klimacie jest herbata. Herbatę podaje się do wszystkich posiłków oraz na spotkaniach towarzyskich. Chociaż sporą popularność zdobywa kawa i są zwolennicy tego lub tego napoju. Główne napoje alkoholowe, jak wódka czy piwo, podaje się raczej tylko w czasie imprez towarzyskich lub od święta.

Najbardziej klasyczne, tradycyjne polskie przepisy

Tradycyjna kuchnia polska oferuje przede wszystkim przepisy na dania z mięsa, mąki, kartofli i kapusty. Polska kuchnia słynie również z kiszonek, szczególnie kiszonej kapusty i kiszonych ogórków. Kiszona kapusta stanowi farsz do pierogów oraz podstawę słynnej, polskiej potrawy jaką jest bigos.

Polski bigos to danie bardzo łatwe do zrobienia. Jednak w ostatnich czasach wypierany jest przez zagraniczne nowinki i staje się raczej specjałem na święta. Jest to prosta potrawa jednogarnkowa na bazie mięsa i kapusty kiszonej. Przepisy na bigos mogą się różnić w zależności od regionu i domu, bo każda rodzina ma swoje tradycje. Niemniej jednak typowy bigos zawiera kapustę kiszoną, kapustę świeżą oraz różne rodzaje mięsa i słoniny. Dla smaku dodaje się niekiedy śliwki suszone lub przecier pomidorowy. Bigos gotuje się praktycznie sam. Kłopot w tym, że bigos należy gotować długo. Gotujemy go codziennie po kilka godzin, przez 3 dni.

Tradycyjna polska potrawa, czyli pierogi, jadana jest na obiad. Nie wiadomo, czy pierogi to potrawa wymyślona w Polsce, czy też przywędrowała do nas ze wschodu, gdyż pierogi to klasyczna potrawa północnej i zachodniej Azji. Jada się je, na przykład, w północnych Chinach, w Rosji, w Gruzji i na Ukrainie. Polskie pierogi robi się na słodko lub na słono. Pierogi na słono, z nadzieniem z mięsa, kapusty z grzybami, jada się polane tłuszczem. Natomiast pierogi na słodko, z serem lub owocami, podawane są ze śmietaną i cukrem. Pomysły na farsz do pierogów stają się coraz bardziej urozmaicone. Odkryto ponownie stare przepisy na pierogi ruskie, czyli regionalne pierogi galicyjskie z ziemniakami i serem. Popularne stają się pierogi z soczewicą, szpinakiem, kaszą gryczaną, z dodatkiem sera feta, z grzybami itp. Pierogi nie są łatwe do zrobienia i wymagają trochę doświadczenia. Ponadto są pracochłonne. Dlatego też zanika zwyczaj robienia pierogów w domu, lecz kupuje się je w licznych pierogarniach.

Gołąbki, czyli mięso mielone z ryżem lub kaszą zawinięte w liść kapusty, stanowią tradycyjne danie Środkowej i Wschodniej Europy. W Polsce są one częstym daniem obiadowym, szczególnie że są łatwe do zrobienia, choć nieco pracochłonne, gdyż opłaca się robić większą ilość. Gołąbki gotuje się z dodatkiem przecieru pomidorowego, który stanowi sos i podaje z ziemniakami.

Ciekawym daniem jest żurek, żur czy też barszcz biały. Jest to tradycyjne danie ludowe Słowian Północnych, w tym Polaków i Białorusinów. Żurek jest kwaśną zupą gotowaną na mięsnym wywarze z zakwasem chlebowym z mąki żytniej. Tradycyjnie żurek gotuje się z kartoflami, zaś jako dodatek służy jajko na twardo lub biała kiełbasa. Żurek stanowi tradycyjne danie postne podawane w Wigilię Bożego Narodzenia.

Tradycyjna polska kuchnia jest dość uboga w sałatki. Do obiadu jada się utarte warzywa najczęściej z dodatkiem jabłka, w postaci surówki. Na ciepło jada się buraczki, kapustę zasmażaną lub marchewkę z groszkiem. Jednak do kanonu tradycji weszła sałatka jarzynowa, która stanowi obowiązkowe danie na każdym przyjęciu. Sałatka jarzynowa składa się z gotowanych warzyw korzennych, z dodatkiem jabłka i ogórka kiszonego, okraszonych majonezem. Tradycyjnie sałatkę robiło się z warzyw pozostałych po gotowaniu rosołu.

Tradycyjne przepisy kuchni polskiej uchodzą za pracochłonne oraz ciężkie i tuczące. Dlatego też wiele przepisów odchodzi w zapomnienie, zaś stare, klasyczne dania znajdujemy tylko w menu restauracji regionalnych czy specjalizujących się w tradycyjnej kuchni polskiej. Niektóre zapomniane stare przepisy to:

• babka ziemniaczana, czyli placek na słono z ziemniaków i skwarek,
• kiszka ziemniaczana, czyli rodzaj kiełbasy z ziemniaków,
• kartacze, czyli rodzaj klusek z ziemniaków i mięsa,
• ołatki ziemniaczano-marchwiowe, czyli placki,
• zupa szczawiowa pochodząca z tradycji kuchni warmińskiej,
• karmuszaka, danie jednogarnkowe z Warmii i Mazur,
• kluski szare znane z kuchni poznańskiej,
• zupa zacierkowa.

Tradycyjna kuchnia polska - klasyczne polskie potrawy

Popularne dania na śniadanie i kolację

Polskie śniadania i kolacje nie są wyszukane i wyglądają bardzo podobnie. Nie ma zwyczaju jadania potraw na ciepło. Jedynym wyjątkiem jest jajecznica na śniadanie, czy placki na kolację. Jada się w zasadzie to samo. Królują w nich kanapki. Polskie kanapki znacznie różnią się od kanapek amerykańskich czy angielskich. Są mniejsze i mniej kaloryczne. Polska kanapka to po prostu kromka chleba z masłem i dodatkami, jak wędlina, ser, itp. Kanapki okrasza się majonezem, musztardą lub chrzanem, ale w małych ilościach. Dwie takie kromki złożone razem stanowią kanapkę, którą bierze się ze sobą do szkoły, do pracy, czy na drogę, jako przekąskę. Śniadanie popija się herbatą lub mlekiem, lub coraz częściej kawą.

Jeszcze w XX wieku polskie śniadania były bardziej obfite i mleczne. Królowały wtedy zupy mleczne, owsianki, ryż na mleku, czy też lane kluski z mlekiem, zaś koniecznym elementem była szklanka mleka, szczególnie dla dzieci. Dziś obyczaj zup mlecznych zanika, z powodu braku czasu.

Polskie potrawy na obiad - dania klasyczne i ciekawe, nowoczesne pomysły

Co ciekawe, w Polsce nie ma obyczaju przystawek czy apetizerów. Klasyczny obiad składa się z 3 dań, chociaż obecnie jedzenie deseru w zasadzie zanikło. Pierwsze danie na obiad to oczywiście zupa. Polska zupa gotowana jest na wywarze mięsnym. Niegdyś panował obyczaj, że na niedzielny obiad gotowano tradycyjny rosół na mięsie. Reszta rosołu stanowiła bazę do zup, które robiono w kolejnych dniach przez dodawanie różnych dodatków do rosołu. Natomiast mięso wykorzystywano do pierogów lub krokietów. Klasyczne, polskie zupy to:

• pomidorowa,
• krupnik,
• ogórkowa,
• grochówka,
• jarzynowa,
• barszcz czerwony, ukraiński lub biały,
• botwinka,
• kapuśniak.

Zupy, które nie zawierają ziemniaków, podaje się z ryżem, makaronem, kluskami kładzionymi lub zacierkami. Kluski kładzione robi się z rzadkiego ciasta, które nabiera się łyżką i kładzie na gotującą wodę. Natomiast zacierki to bardzo małe kluseczki z ciasta makaronowego zwijane w palcach i wrzucane do gorącej zupy.

Drugie dania na obiad składają się głównie z mięsa i węglowodanów i warzyw. Klasyczny, polski obiad, czyli kotlet schabowy, ziemniaki i kapusta, jest też najbardziej prosty i łatwy do zrobienia. Kontrowersje wokół wieprzowiny sprawiły, że tradycyjnego schaboszczaka zastępuje się kotletami z piersi z kurczaka. Oprócz schabowego, przepisy na mięso na obiad są bardzo urozmaicone. Na typowy, polski obiad podaje się:

• kotlety mielone,
• pieczeń,
• zrazy zawijane,
• befsztyk,
• gulasz,
• golonka.

Klasycznym dodatkiem do mięsa są tłuczone ziemniaki, ale nie tylko. Zamiast ziemniaków podaje się także kasze, na przykład kaszę gryczaną czy jęczmienną, lub różne rodzaje makaronu czy klusek. Jeszcze w XX wieku panie domu same robiły makaron w kształcie krótkich paseczków, który stanowił głównie dodatek do rosołu czy zupy pomidorowej. W domu robiono również różne rodzaje klusek z mąki i ziemniaków, jak:

• kopytka, czyli kluski w kształcie rombów robione z ziemniaków,
• kluski śląskie okrągłe z dziurką,
• pyzy ziemniaczane z nadzieniem mięsnym lub bez,
• kartacze.

Polacy, szczególnie dzieci, uwielbiają drugie dania na słodko. Polskie naleśniki jada się na słodko, z serem, z dżemem czy owocami. Lubianym daniem na słodko są pierogi z serem, placki ziemniaczane oraz tzw. pierogi leniwe, czyli rodzaj klusek robionych z sera.

Obecnie, z uwagi na problem otyłości, dania kuchni polskiej stają się mniej kaloryczne i coraz bardziej urozmaicone o warzywa. Dlatego każdy stara się znaleźć ciekawe pomysły na smaczne dania z warzyw, jak na przykład: kotlety z kalafiora, kluski z dodatkiem szpinaku czy buraków, pierogi ze szpinakiem itp.

Tradycyjne polskie przepisy na słodkości i desery

Tradycyjne polskie słodkości to przede wszystkim ciasta i ciastka. W Polsce piecze się dużo, lecz raczej niewyszukane i łatwe do zrobienia ciasta biszkoptowe, serniki, i szarlotki. Klasycznym, polskim przysmakiem jest makowiec. Jak każde ciasto drożdżowe, jest on jednak trudny do zrobienia i pracochłonny. Jeszcze w XX wieku panie domu zrobiły własnoręcznie ciasta drożdżowe oraz makowce. Obecnie ciasta te raczej kupuje się w cukierniach.

Ulubionym deserem są po prostu ciastka, jak sernik, szarlotka, babeczka śmietankowa eklerka, bajaderka, stefanka, napoleonka, karpatka czy kremówka. Te wszystkie ciastka o ciekawie brzmiących nazwach pieczone są w domu przez miłośników sztuki kulinarnej. Przeciętni zjadacze chleba kupują je w cukierni. W ostatnich czasach klasyczne, polskie ciastka, zostały zastąpione przez drożdżówki, czyli słodkie bułeczki z nadzieniem.

Jak na całym świecie, Polska również ma swój odpowiednik ciastek smażonych w głębokim tłuszczu, jak pączki i faworki. Jeszcze w XX wieku smażono je w domach, lecz raczej tylko na święta. Polskie pączki zrobione są z ciasta drożdżowego, mają kształt spłaszczonej kuli, wewnątrz znajduje się nadzienie z dżemu, zaś na wierzchu polane są lukrem lub posypane cukrem pudrem. Natomiast faworki lub chruściki, stanowią fantazyjnie wywinięte wąskie paski ciasta typu makaronowego smażone w głębokim tłuszczu.