Dieta lekkostrawna

Dieta lekkostrawna stanowi modyfikację diety standardowej, która ma za zadanie zadbać w szczególności o układ pokarmowy, ochronić go przed niekorzystnymi czynnikami, zniwelować ewentualne dolegliwości, a także pomóc w powrocie do zdrowia po ciężkich chorobach czy zabiegach operacyjnych. Wartość energetyczna diety i ilość składników odżywczych nie odbiega od tych w diecie podstawowej, różni się ona jedynie doborem produktów oraz technik kulinarnych. Wszystkie te zabiegi mają na celu poprawić strawność przygotowywanych posiłków. Dieta lekkostrawna jest zgodna z zasadami zdrowego odżywiania, a jej głównym celem jest wspomaganie procesów trawiennych.

Lekka dieta – podstawowe zasady

Lekkostrawna kuchnia - ogólne zalecenia

Dieta lekkostrawna zakłada spożywanie 4-5 niezbyt dużych posiłków dziennie, w regularnych odstępach czasu. Śniadanie dobrze jest zjeść w ciągu godziny od wstania, a ostatni posiłek powinniśmy zjeść najpóźniej 2-3 godziny przed pójściem spać.

Przygotowywane dania nie powinny być zbyt gorące ani zbyt zimno, tak aby nie dopuścić do podrażnienia ścian przewodu pokarmowego. Należy przygotowywać je na bieżąco, tak aby uniknąć odgrzewania lub długiego przechowywania w lodówce.

Ponieważ dieta stosowana jest często u osób chorych, po zabiegach chirurgicznych, cierpiących na brak apetytu, powinniśmy zadbać szczególnie o estetykę dań, urozmaicenie potraw i ich dobry smak. Pomoże to zwiększyć apetyt, a w efekcie szybciej wrócić do zdrowia. Dotyczy to zarówno samego serwowania dań (ładnie ułożonych, z użyciem atrakcyjnej zastawy), jak i odpowiedniego doprawienia z użyciem dopuszczalnych przypraw i ziół.

Dieta lekkostrawna, nazywana też czasem jako dieta żołądkowa jest punktem wyjścia dla układania innych diet leczniczych, które mogą być ustalane w zależności od stanu zdrowia pacjenta, a także jego masy ciała i kondycji.

W niektórych stanach chorobowych dieta jelitowa może przybierać formę diety o zmienionej konsystencji, takiej jak dieta płynna, dieta płynna wzmocniona lub dieta papkowata, zależnie od stopnia rozdrobnienia spożywanych produktów.

W przypadku osób z niedożywieniem zasady diety obejmują zwiększenie kaloryczności jadłospisu, a u osób cierpiących na stany zapalne jelit i biegunki ograniczeniu ulegnie ilość błonnika, natomiast zwiększeniu zawartość białka.

W przypadku chorób wątroby, zapalenia pęcherzyka żółciowego, dróg żółciowych lub zapalenia trzustki stosuje się dietę lekkostrawną z ograniczeniem tłuszczu. Jeśli chory cierpi na wrzody, nieżyt żołądka lub refluks, zastosowanie ma dieta łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego.

Dieta żołądkowa – polecane produkty

Produkty zalecane w diecie lekkostrawnej są dokładnie opisane w wielu źródłach medycznych, pamiętajmy jednak że zawsze należy wziąć pod uwagę preferencje i tolerancję dań przez pacjenta, gdyż każdy z nas może inaczej reagować na konkretne artykuły spożywcze. Najlepszym rozwiązaniem jest obserwacja organizmu i ustalenie, jakie potrawy nam służą, a których powinniśmy zdecydowanie unikać.

Dozwolone produkty zbożowe to między innymi jasne pieczywo pszenne (chleb, bułki, ewentualnie chleb typu graham), drobne kasze (kasza manna, jaglana, kuskus, krakowska), biały ryż, drobne makarony, płatki zbożowe (najlepiej w formie rozgotowanej), mąka pszenna, orkiszowa, sucharki, biszkopty.

Sięgając po produkty nabiałowe wybierzmy słodkie mleko z zawartością tłuszczu 2% i poniżej, mleko zsiadłe, jogurty, kefiry, maślanki, biały ser, serek homogenizowany, serwatkę. Dozwolone są również jajka – najlepiej jajka gotowane na miękko lub w formie jajecznicy na parze. W przypadku dobrej tolerancji możemy wprowadzić do diety omlety usmażone na odrobinie masła. Unikajmy jajek na twardo.

Z mięs warto wybrać chudą młodą wołowinę, cielęcinę, indyka, kurczaka, mięso z królika. Wędliny również w wersji chudej (polędwica, szynka, chuda kiełbasa szynkowa). Serwując ryby postawmy na dorsza, mintaja, flądrę, pstrąga, solę, karmazyna, sandacza, okonia czy morszczuka, ograniczając tłuste gatunki.

Warzywa powinniśmy jeść w wersji gotowanej (mogą być również pieczone lub duszone) i rozdrobnionej, najlepiej z dodatkiem masła. Wskazane będą ziemniaki, marchewka, patisony, buraki, dynia, kabaczki, pietruszka, seler, szpinak, młoda fasolka szparagowa. W wersji surowej możemy sięgać po sałatę, cykorię, marchewkę (najlepiej startą), pomidory bez skórki.

Owoce najlepiej spożywać w formie przecierów owocowych, wybierając dojrzałe egzemplarze bez pestek. Owoce lekkostrawne to między innymi jabłka, brzoskwinie, morele, pomarańcze, melony, banany, dojrzałe owoce jagodowe (borówki, maliny, truskawki) i winogrona bez pestek, dzika róża. Takie owoce jak truskawki czy maliny powinniśmy dokładnie przetrzeć, żeby pozbyć się pestek.

Należy wybierać tłuszcze roślinne: olej rzepakowy, oliwę z oliwek, olej słonecznikowy, sojowy, lnianym, kukurydziany, a z tłuszczów zwierzęcych masło i słodką śmietankę.

Przykładowe menu może zawierać deser, jeśli jednak mamy na niego ochotę to sięgnijmy raczej po kisiele, budynie, desery mleczne, kompoty, przeciery i soki z owoców, galaretki, bezy lub suflety. Dopuszczalny jest cukier, miód, dżemy bez pestek.

Przyprawiając potrawy, postawmy na delikatne dodatki,takie jak na przykład koperek, pietruszka, majeranek, sok z cytryny, cukier, wanilia, cynamon, bazylia, melisa, rzeżucha.

Pamiętajmy o odpowiedniej ilości płynów, włączając do diety wodę niegazowaną, soki owocowe i warzywne, koktajle, herbaty ziołowe i owocowe, słabą herbatę, herbatę z mlekiem. Jeśli nie możemy się oprzeć filiżance kawy, to dobrym wyborem będzie kawa zbożowa lub słaba kawa naturalna.

Lekkostrawny jadłospis – techniki kulinarne

Jednym z najważniejszych założeń diety lekkostrawnej jest stosowanie odpowiednich sposobów przygotowywania posiłków. Mają one na celu poprawę strawności spożywanych potraw.

Powinniśmy zrezygnować ze smażenia, tradycyjnego pieczenia, duszenia z wcześniejszym obsmażaniem, grillowania. Posiłki najlepiej przygotowywać na bieżąco, tak aby unikać odsmażania i odgrzewania przygotowanych potraw. Zrezygnujmy również ze stosowania zasmażek.

Wskazane techniki kulinarne obejmują:

• gotowanie w wodzie i na parze, najlepiej połączone z rozdrobnieniem, przetarciem, miksowaniem,
• duszenie bez wcześniejszego obsmażania i dodatku tłuszczu, duszenie na parze,
• pieczenie w rękawie, pergaminie lub folii bez tłuszczu, pieczenie w naczyniach żaroodpornych,
• gotowanie w „łaźni wodnej”, co oznacza, że do garnka z wrzącą wodą wkładamy mniejszy garnek, w którym znajdują się składniki potrawy,
• spulchnianie przygotowywanych dań, możemy użyć do tego celu ubitych białek jaj albo bułki pszennej namoczonej wcześniej w wodzie lub mleku,
• tłuszcz najlepiej dodawać do potraw już po ich przygotowaniu.

Techniki kulinarne mają zapewniać rozdrobnienie i rozpulchnienie produktów spożywczych.

Przepisy w diecie lekkostrawnej powinny również zakładać ograniczenie spożycia błonnika, którego nadmiar może działać drażniąco na przewód pokarmowy. Poza doborem odpowiednich produktów spożywczych, należy zwrócić uwagę na sposób przygotowania posiłków.

Sięgając po owoce, wybierajmy owoce lekkostrawne, a przede wszystkim dojrzałe. Najlepiej jest je rozdrobnić, przetrzeć, podawać bez skórki i pestek, np. w formie przecierów, musów, koktajli, puree. W przypadku warzyw lepiej wybierać młode i delikatne ich odmiany. Warzywa również lepiej podawać bez skórki i pestek, a także odrzucać twarde i włókniste ich części. Dobrze jest także wydłużyć czas gotowania, który skutkuje zmniejszeniem ilości błonnika.

Zrezygnujmy z produktów zbożowych pełnoziarnistych, wybierając zamiast nich ich oczyszczone wersje.

Ograniczając ilość błonnika w diecie należy jednak zachować umiar, gdyż pewna jego ilość jest nam potrzebna. Błonnik chłonie wodę, dzięki czemu rozluźnia masy kałowe i zapobiega zaparciom. Ilość spożywanego błonnika jest sprawą indywidualną, ale przyjmuje się że w diecie lekkostrawnej powinniśmy dostarczać go w ilości do 25g na dobę.

Na jakie obiady lekkostrawne warto postawić?

Najwięcej kłopotów w przypadku łatwostrawnej diety mogą stanowić obiady. Obiady lekkostrawne, to te przyrządzone z wykorzystaniem wymienionych powyżej technik kulinarnych, z uwzględnieniem kilku zasad. Lekkie, delikatne dla żołądka, nie tylko poprawią trawienie, ale również wspomogą proces zrzucania nadmiernych kilogramów.

Zupy powinniśmy przyrządzać na słabych wywarach, najlepiej postawić na delikatne zupy jarzynowe, kleiki, krupnik z drobnymi kaszami, rosół warzywny, zupę pomidorową, czysty barszcz, zupę ziemniaczaną, ogórkową, dyniową. Zupy możemy zagęścić mąką i mlekiem lub słodką śmietanką.

Unikajmy tłustych, zawiesistych zup na wywarach z kości, mięsa lub grzybów, okraszonych zasmażką, z dodatkiem warzyw kapustnych i strączkowych.

Dieta gotowana zakłada obiady przyrządzone w sposób lekkostrawny: mięso i ryby gotowane, pieczone w folii, w postaci pulpetów, potrawek, budyniów. Sosy w wersji delikatnej: koperkowy, potrawkowy, pomidorowy, cytrynowy. Możemy je zagęścić masłem, żółtkiem, słodką śmietanką lub zawiesiną mąki w mleku. Unikajmy ciężkich sosów: cebulowych, grzybowych, pieczeniowych.

Przepisy uwzględniają węglowodany spożywane w postaci ugotowanych drobnych kasz, makaronów, jasnego ryżu, lanych klusek, leniwych pierogów, budyniów przyrządzonych z kasz i mięsa. Warzywa do obiadu dobrze podawać w wersji gotowanej i przetartej lub bardzo drobno startej na surowo.

Do obiadu możemy podać również owoce lekkostrawne, najlepiej w postaci kompotów, przecierów czy musów.

Dieta lekkostrawna – czego unikać?

Produkty oraz potrawy, których powinniśmy unikać stosując dietę lekkostrawną to między innymi:

• produkty pełnoziarniste: chleb żytni, razowy, z ziarnami zbóż i otrębami, pieczywo chrupkie żytnie, grube kasze, pełnoziarniste makarony, mąka żytnia, razowa
• warzywa kapustne, rośliny strączkowe, cebula, czosnek, por, rzodkiewka, rzepa, kalarepa, ogórki
• z ostrożnością powinniśmy podejść do brokułów, kalafiora, zielonego groszku, fasolki, obserwując indywidualną tolerancję na te warzywa
• czereśnie, gruszki, daktyle, owoce marynowane
• tłuste sery: typu feta, pleśniowe, dojrzewające, topione, sery żółte
• tłuste rodzaje mięs: wieprzowina, baranina, gęś, kaczka; konserwy mięsne, tłuste wędliny, pasztety, przetwory mięsne
• tłuste ryby: łosoś, karp, węgorz, sum
• twarde margaryny, smalec, słonina, boczek
• ciężkie ciasta, torty, czekolada, chałwa, batony, ciastka z orzechami i czekoladą
• posiłki wywołujące nadmierne wydzielanie soków trawiennych (dania tłuste, pikantne, długo zalegające w żołądku)
• potrawy smażone na tłuszczu, kotlety, krokiety, fasolka po bretońsku, bigos, placki ziemniaczane, smażone ziemniaki, frytki
• potrawy marynowane, wędzone, wzdymające
• mocna kawa i herbata, napoje gazowane (w tym woda gazowana), kakao, czekolada na gorąco, alkohol
• ostre przyprawy, pieprz, ostra papryka, curry, gałka muszkatołowa, musztarda, ocet

Dla kogo dieta lekkostrawna?

Jadłospis lekkostrawny - kto powinien go stosować?

Dietę lekkostrawną wprowadza się jako pierwszą dla osób przyjmowanych do szpitala, jako najbezpieczniejszy sposób odżywiania przed postawieniem diagnozy i ułożeniem konkretnego jadłospisu. Stosowana jest zarówno przed zabiegami operacyjnym, jak i po nich, w celu szybszej rekonwalescencji.

Ten sposób odżywiania, znany też pod nazwą dieta jelitowa, polecany jest również dla osób cierpiących na schorzenia układu pokarmowego, takie jak na przykład stany zapalne błony śluzowej żołądka lub jelit, a także przy nadwrażliwości jelit. Mogą być korzystne w przypadku wystąpienia chorób dróg moczowych, nerek, układu oddechowego, jak również nowotworów.

Dieta gotowana  po operacji

Dieta żołądkowa to również najczęstszy sposób odżywiania po operacji, ponieważ najbardziej odciąża nasz układ pokarmowy i pozwala szybciej wrócić do zdrowia. Kuchnia lekkostrawna wskazana jest dla osób leżących, których przewód pokarmowy pracuje mniej sprawnie, jak również przy infekcjach przebiegających z wysoką temperaturą.

Lekka dieta dla osób starszych

Dieta lekkostrawna jest także często wskazana dla osób starszych, które nie tolerują zwiększonych ilości błonnika w jadłospisie.

W miarę upływu lat metabolizm powoli zwalnia i gorsze samopoczucie po posiłkach może wywołać potrzebę wyeliminowania niektórych potraw z jadłospisu. Organizm osób starszych nadal potrzebuje odpowiedniej ilości energii, ale aktywność fizyczna powoli spada, a wydolność również jest coraz mniejsza. Poza tym u seniorów występują następujące zmiany:

• mniejsze wytwarzanie śliny oraz enzymów trawiennych,
• obniżona ilość kosmków jelitowych w jelicie cienkim, a co a tym idzie, częściowo upośledzone wchłanianie składników odżywczych
• gorsza perystaltyka jelit, co skutkuje problemami trawiennymi i zaparciami.

Z powyższych względów, w przypadku osób starszych, należy szczególnie zadbać o odpowiednią dietę, tak aby nie obciążała ona nadmiernie układu pokarmowego, a zarazem dostarczała niezbędnych ilości witamin, składników mineralnych, białek, tłuszczów i węglowodanów.

Dieta lekkostrawna – przykładowe menu na jeden dzień

Śniadanie

Kasza manna na mleku z musem z przetartych malin

Drugie śniadanie

Jajka na miękko, kanapki z chleba pszennego z masłem, wędliną drobiową i pomidorem bez skórki

Obiad

Pulpety cielęce w sosie koperkowym, ziemniaki puree, surówka z marchewki i selera, kompot z przetartych jabłek

Podwieczorek

Mus z banana i moreli, biszkopty, herbata owocowa

Kolacja

Ryż zapiekany z jabłkiem i cynamonem, herbata ziołowa

Dieta lekkostrawna to sposób odżywiania wskazany dla osób borykających się z problemami z układem pokarmowych, chorych po zabiegach chirurgicznych czy osób starszych. Należy pamiętać o tym, że jeśli nie zostanie odpowiednio zbilansowana, może mieć niekorzystne skutki dla zdrowia, dlatego trzeba zwracać szczególną uwagę na właściwy dobór produktów spożywczych i wskazane techniki kulinarne. Tak jak w przypadku każdej racjonalnej diety należy zadbać o dostarczenie odpowiedniej ilości energii i składników odżywczych: białek, węglowodanów, tłuszczów, witamin i składników mineralnych, tak aby nie dopuścić do powstania niedoborów pokarmowych.