12 potraw wigilijnych – przepisy na dania, które muszą się znaleźć na wigilijnym stole
Jak co roku 24 grudnia spotykamy się z rodziną przy świątecznym stole. Celebrujemy wspólnie Boże Narodzenie, czasami jednak zupełnie nie zastanawiając się nad znaczeniem spożywanych potraw. Wiemy, że zgodnie z chrześcijańską tradycją powinno ich być dwanaście. Skąd jednak wzięła się taka liczba? Które dania wpisują się w wigilijne menu? Dowiedz się więcej na temat symboliki dwunastu świątecznych dań i sprawdź przepisy na wszystkie z nich.
- 12 dań na Wigilię – tradycyjne przepisy, które warto znać
- 12 potraw wigilijnych – przepisy na tradycyjne dania na Wigilię
12 dań na Wigilię – tradycyjne przepisy, które warto znać
Dlaczego na stole wigilijnym powinno stanąć 12 potraw?
Wiele z nas w ogóle nie zastanawia się nad tym, skąd wzięła się tradycja dwunastu potraw na wigilijnym stole. Z reguły co roku siadamy do kolacji wigilijnej i wcale nie myślimy o tym, jaka historia wiąże się z tymi wszystkimi pysznymi potrawami, które zawsze spożywamy. Tymczasem warto poznać ciekawostki związane z liczbą potraw, które 24 grudnia pojawiają się na stole. Wiedza ta pozwoli nam bowiem uschematyzować znane już informacje o Wigilii i skleić je w jedną spójną całość. Spożywając pierogi, barszcz czerwony bądź karpia będziemy mieć więc świadomość, dlaczego akurat te potrawy stanowią podstawę każdego wigilijnego menu.
Zgodnie z tradycją chrześcijańską, na stole powinno stanąć dwanaście potraw wigilijnych. Symbolizować one mają apostołów, którzy towarzyszyli Jezusowi Chrystusowi w ostatniej wieczerzy. Nie jest to wyłącznie jedyna symbolika liczby dań, które spożywamy w Wigilię. Według wierzeń ludowych dwanaście potraw nawiązuje bowiem do dwunastu miesięcy w roku. Zgodnie z tymi wierzeniami, wszyscy goście przy stole powinni spróbować każdej potrawy. Tylko w ten sposób zapewnią sobie bowiem szczęście we wszystkich miesiącach nadchodzącego nowego roku. Osoba, która nie skosztuje wszystkich dwunastu dań, według przesądów może mieć w przyszłym roku ogromnego pecha.
Warto dodać, że Wigilia ma wpisanych w swoją historię wiele chrześcijańskich zwyczajów, jednak korzenie tego święta pochodzą ze zwyczajów starosłowiańskich. Nasi dawni przodkowie uważali Wigilię za nowy, lepszy początek. Wiązali też ów święto z odrodzeniem się światła, a więc powrotem słońca po długiej i mroźnej zimie. Chrześcijanie kojarzyli z kolei Wigilię z innym „nowym początkiem”, który dla nich zwiastował narodzenie się Chrystusa. W obu tradycjach – zarówno chrześcijańskiej, jak i starosłowiańskiej – najważniejsze było jednak spróbowanie wszystkich dwunastu potraw.
Wigilia od zawsze była dniem postnym. Właśnie dlatego nasi przodkowie starali się w ten wyjątkowy dzień nie jeść nic lub maksymalnie ograniczyć jedzenie – oczywiście do momentu kolacji, kiedy to siada się przy suto zastawionym stole. Powinno się przy nim zostawić miejsce dla niezapowiedzianego gościa, koniecznie nakryte i przygotowane na wypadek, gdyby gość się pojawił. Zanim potrawy wylądują na talerzach świętujących, należy się też wcześniej – zgodnie z chrześcijańską tradycją – wspólnie pomodlić i podzielić opłatkiem. Dopiero później przystąpić można do degustacji dwunastu wigilijnych potraw, których zjedzenie zapewni szczęście i dobrobyt w zbliżającym się roku.
12 potraw wigilijnych – przepisy na tradycyjne dania na Wigilię
1. Barszcz wigilijny
Barszcz jest najważniejszą zupą wigilijną, bez której ciężko wyobrazić sobie ten szczególny dzień. To właśnie barszcz, gotowany na suszonych grzybach oraz śliwkach, nadaje świętom prawdziwego wyrazu. Aromatyczny barszcz wigilijny powinien zostać przygotowany z jak najlepszej jakości składników. To bezmięsna potrawa, która ma również tradycyjne znaczenie. Od lat uważa się bowiem, że buraki w barszczu dodadzą jedzącym zupę osobom urody, a także zagwarantują im powodzenie i szczęśliwe życie w nowym roku.
Przygotowanie barszczu wigilijnego nie jest trudne. Zupę należy zagotować na burakach, które nadają daniu charakterystycznego smaku i koloru. Niektórzy decydują się wyławiać buraczki, żeby zrobić w zupie miejsce na uszka. Ugotowane buraki dodać można do sałatek bądź surówek, więc wcale nie trzeba ich wyrzucać do śmieci. Nie można też zapomnieć, że buraki są bardzo zdrowymi warzywami, pełnymi antyoksydantów i cennych witamin. Właśnie dlatego podczas Wigilii warto zdecydować się na niewielką porcję barszczu.
2. Pierogi wigilijne
Najbardziej świątecznymi pierogami są oczywiście te z kapustą i grzybami. Według dawnych wierzeń kapusta miała bowiem odrodzić życie, które budziło się razem z wiosną. Kapusta, która zawarta jest w pierogach, zapewnić miała też siłę i witalność, a także ochronić przed złem. Pierogi z kapustą i grzybami z okazji Wigilii przygotowuje się od pokoleń. Mimo że przepis na to danie jest naprawdę prosty, trzeba jednak pamiętać, że na przyrządzanie wigilijnych pierogów musimy mieć odpowiedni zapas czasu.
Niektórzy obawiają się przepisu na ciasto na pierogi, tymczasem nie jest ono specjalnie skomplikowane. Na ciasto składa się jedynie mąka, sól i woda – właśnie z tych składników zagniata się ciasto. Do farszu na pierogi potrzebne są z kolei kapusta kiszona i grzyby, najlepiej leśne (podgrzybki, borowiki). Świetnie sprawdzą się też suszone grzyby, jeśli nie masz pod ręką grzybów świeżych lub zamrożonych (z jesiennych zbiorów). Wigilijne pierogi wybornie smakują okraszone zeszkloną na patelni cebulką.
3. Karp smażony w panierce
Karp to ryba, którą przygotowuje się w Polsce od wielu lat. Ciężko znaleźć tradycję, która powiązana jest z tą konkretną rybą. Jedzenie karpia zaczęło się tak naprawdę w PRL-u, ponieważ była to wówczas jedna z nielicznych ryb dostępnych w sklepach. Dziś ludzie często zmieniają karpia na smaczniejsze i bardziej odżywcze rodzaje ryb, jednak tradycjonaliści nie wyobrażają sobie Wigilii bez smażonego karpia. Zwłaszcza że symbolizuje on zdrowie, siłę i dostatek, a także… płodność.
Przyrządzenie karpia w panierce jest bardzo proste, więc z przepisem powinien poradzić sobie nawet największy amator. Ważne jednak, aby pamiętać o kupowaniu karpia z dobrych i ekologicznych źródeł – jakość takiej ryby będzie bowiem zdecydowanie najlepsza. Karpia panierować można zarówno w mące (najlepiej typ 550), jak i w bułce tartej.
4. Kluski z makiem na wigilię
Według ludowej tradycji mak, który znajduje się w kluskach, ma zapewnić osobom go spożywającym płodność i wielkie bogactwo. W naszym kraju to słodkie danie robi się głównie na Mazowszu, Podkarpaciu i Podlasiu, a także w Wielkopolsce. W tamtych rejonach ludzie uważają bowiem, że brak klusek z makiem na świątecznym stole może być zwiastunem nieszczęść w przyszłym roku. Lepiej więc przygotować potrawę i mieć… czyste sumienie.
Kluski z makiem najlepiej smakują, gdy zrobione zostaną własnoręcznie z mąki pszennej. To bardzo łatwe danie, które przygotować można w zaledwie 20 minut. Kluski połączyć trzeba z makiem. Żeby jednak nie tracić zbyt wiele czasu na obróbkę termiczną maku, warto zakupić masę makową w gotowej już postaci. Do klusek z makiem dodać można orzechy, ale też suszone owoce. Takie dodatki fantastycznie podkreślą smak świątecznego dania.
5. Kapusta z grochem
Na świątecznym stole nie może zabraknąć dań z kapusty kiszonej i grzybów. Właśnie dlatego wymyślono tradycyjną potrawę z obu tych składników połączonych ze sobą – po prostu kapustę z grochem. To zdrowe danie, którego jedzenie pozwoli zachować siłę i witalność, a także wzmocni układ immunologiczny. Ludowe wierzenia wyraźnie wskazują też na to, iż kapusta kiszona jest symbolem ludzkiej siły. Grzyby z kolei rzekomo przynoszą szczęście. Właśnie dlatego powinno się jeść kapustę z grochem na Wigilię – pod warunkiem, że wierzy się w moc ludowych wierzeń.
Przyrządzenie dania jest bardzo czasochłonne, ponieważ sam groch powinno się moczyć przez przynajmniej kilka, a najlepiej kilkanaście godzin. Mimo wszystko naprawdę warto robić kapustę z grzybami na święta, ponieważ to niezwykle pożywne i smaczne danie. Najlepiej podawać potrawę z domowym, chrupiącym chlebem, który ma równie ważne znaczenie symboliczne – zwiastuje bowiem początek życia, mądrość oraz gościnność.
6. Kompot z suszonych owoców
Zanim kompot z suszu trafił na wigilijny stół, ludzie pili go już znacznie wcześniej. Wierzyli bowiem, że picie takiego kompotu przyniesie im długie życie oraz ochroni przed złem. Znajdujące się w suszu śliwki chroniły pijących przed nieczystymi siłami, jabłka zwiastowały szczerą miłość, a gruszki dodawały ludziom ogromnej siły. Dziś bardziej niż w magiczne moce kompotu wierzymy w jego właściwości zdrowotne. Niektórym ciężko jest wyobrazić sobie święta bez aromatycznego napoju z suszonych owoców.
Kompot z suszu jest naprawdę łatwy do przygotowania, więc bez problemu poradzi sobie z nim nawet największy amator gotowania. Rozgrzewający napój doskonale komponuje się z większością świątecznych dań, dlatego warto przyrządzić go na wigilijny stół. Należy jednak pamiętać o tym, aby odpowiednio długo namaczać owoce, aby stały się miękkie. Istotne będzie też dodanie przypraw, które podkreślą wspaniały smak kompotu i nadadzą mu charakterystycznego aromatu.
7. Ryba po grecku
Ryby mają bardzo ważne znaczenie w potrawach wigilijnych. Jest to jeden z najstarszych symboli chrześcijaństwa, a także znak Jezusa Chrystusa. Właśnie dlatego ryby, na przykład w postaci słynnej ryby po grecku, powinny pojawić się na świątecznym stole. Danie jest nieodłącznym elementem tradycyjnego menu wigilijnego. Można podawać je zarówno na ciepło, jak i na zimno. Przepis na rybę po grecku jest tak prosty, że świetnie poradzi sobie z nim nawet początkujący w gotowaniu.
Do zrobienia potrawy potrzeba kilku składników: filetów z dorsza, marchewki, pietruszki, selera, cebuli, koncentratu pomidorowego, oleju rzepakowego, mąki pszennej typ 550 i przypraw do smaku. Warzywa w rybie greckiej dostarczają do organizmu wielu cennych składników mineralnych, dlatego podczas Wigilii warto skosztować odrobiny dania.
8. Zupa grzybowa wigilijna
Grzyby zapewnić mają tym, którzy zjedzą je podczas wigilii, dużo pieniędzy oraz szczęścia. Właśnie dlatego wśród dwunastu potraw wigilijnych warto wyróżnić smaczną zupę grzybową. To aromatyczne bezmięsne danie, które świetnie skomponuje się z domowym makaronem. Najlepiej przygotować zupę z leśnych grzybów, ponieważ są niskokaloryczne i bogate w dużą ilość błonnika. Poza tym to świetne źródło potasu, ale też witamin z grupy B.
Zupa grzybowa powinna być gotowana z niewielu, ale dobrej jakości składników. Nie może zabraknąć wśród nich bulionu warzywnego, suszonych grzybów, cebuli, śmietanki (najlepiej 12%) oraz ziemniaków i odrobiny klarowanego masła. Z przypraw warto pamiętać o soli i pieprzu, ale też świeżej natce pietruszki. Zupę można podawać zamiast barszczu albo równolegle z nim.
9. Krokiety z kapustą i grzybami
Z kapusty i grzybów powstaje zdecydowanie najwięcej przepisów wigilijnych. Właśnie dlatego w Wigilię przyrządza się między innymi chrupiące krokiety, które w wielu rodzinach stanowią jedno z honorowych dań świątecznych. To wegetariańska wersja tradycyjnych krokietów, której podstawą jest nie tylko smaczny farsz, ale i odpowiednio grube, delikatne i puszyste naleśniki. Mimo że przepis nie jest specjalnie skomplikowany, należy przeznaczyć na jego wykonanie dość sporo czasu.
Przygotowując krokiety, należy pamiętać o tym, aby dobrze doprawić kapustę. W przeciwnym wypadku potrawa może być zbyt mdła – naleśniki nie są wyraziste, zatem potrzebują bardzo wyraźnego dodatku, żeby smakowały. Krokiety wigilijne idealnie komponują się z kwaskowatym barszczem czerwonym.
10. Śledzie w occie
Śledzie są nieodłącznym elementem wigilijnego menu. Rybę można podawać zarówno w occie, jak i śmietanie, oleju czy sosie pomidorowym. Niektórzy przygotowują śledzie również z rodzynkami, które nadają rybie ciekawego smaku. Ogromną popularnością cieszą się też śledzie smażone, które następnie się marynuje. Najbardziej kultowym przepisem są oczywiście śledzie w occie – od lat stanowią one ważną część świątecznego jadłospisu.
Zalewę na śledzie robi się błyskawicznie z kilku składników. Oczywiście śledzie można kupić już gotowe w occie, jednak najzdrowsze i najpyszniejsze będą te, które zrobimy samodzielnie. Wówczas w trakcie przygotowywania potrawy można znacznie zmniejszyć ilość soli. Zatroszczyć się też można o to, aby w śledziach nie było żadnych konserwantów bądź ulepszaczy.
11. Piernik staropolski
Piernik staropolski jest aromatycznym i pysznym ciastem korzennym, które najlepiej smakuje przekładane domowym dżemem śliwkowym. Ciasto wybornie smakuje polane czekoladą (gorzką lub mleczną) oraz drobno pokruszonymi bakaliami. Najlepszy piernik według tradycyjnego przepisu powinien dojrzewać przez minimum dwa tygodnie – a najlepiej, gdy dojrzewa aż dwa miesiące. Dla jednych to duże udogodnienie, bo mogą upiec go wcześniej. Inni uważają jednak, że konieczność przyrządzenia ciasta tak wcześnie to… spory problem.
W przepisie na dobry piernik staropolski nie ma wielu składników. Do najważniejszych z nich zaliczają się: mąka, cukier, mleko, jajka, miód, proszek do pieczenia oraz przyprawa korzenna. Górę ciasta najlepiej udekorować pokruszonymi orzechami włoskimi, które świetnie komponują się z czekoladowo-korzennym smakiem piernika. Ciasto powinno się podawać minimum dobę po ukończeniu jego przyrządzania. Wówczas będzie bowiem pewność, że wszystkie składniki piernika dobrze się ze sobą przegryzą.
12. Makowiec
Potrawą zamykającą dwanaście wigilijnych dań jest staropolski makowiec. Według starosłowiańskiego przepisu powinien on zostać upieczony z ciasta kruchego bądź drożdżowego. Mak w cieście przynieść ma jedzącym go osobom szczęście, a także zapewnić powodzenie przez cały nowy rok. Warto dodać, że wypiek ten jest bardzo prosty w przygotowaniu.
Masę makową przyrządzić można samemu, jednak gotowa masa makowa będzie łatwiejszym i szybszym rozwiązaniem. Masę warto dodatkowo wzbogacić o rozdrobnione orzechy włoskie oraz rodzynki. Makowiec wybornie smakuje pokryty lukrem, a także aromatyczną skórą pomarańczową i żurawiną. Tego przepysznego wypieku nie powinno zabraknąć na żadnym wigilijnym stole.