Czym są dodatki do żywności?

Dodatki do żywności są substancjami, które mają swoje zastosowanie w żywności. Niemniej, nie są one spożywane bezpośrednio jako żywność, tylko są wykorzystywane w celu zapewnienia odpowiedniego smaku, wyglądu, zapachu lub barwy produktu żywnościowego. Mają swoje zastosowanie, także w procesie wydłużania trwałości i ulepszania produktów.

Warto mieć na uwadze, że dodatki do żywności mogą być naturalne i syntetyczne. Jednakże, nie wszystkie są określane jako złe i niebezpieczne. Mogą mieć korzystny wpływ, poprzez poprawę właściwości żywności.

Warto zachować zdrowy rozsądek, dbając o bezpieczne i odpowiednie spożywanie produktów żywnościowych. Należy więc, zwracać uwagę na to, co znajduje się na naszym talerzu każdego dnia. Ważne jest, aby zawsze przed zakupem zapoznać się ze składem określonego produktu. Wówczas, można dokładnie przeanalizować wszystkie składniki, które znajdują się na etykiecie.

Co to jest ADI? - bezpieczeństwo stosowania dodatków do żywności

Bardzo ważną zasadą jest to, że wprowadzenie określonych dodatków do żywności musi być odpowiednio uzasadnione i bezpieczne dla kupującego produkt spożywczy. Warto wspomnieć, także o wartości ADI, która według definicji jest określana jako:

„wartość szacunkowa odpowiadająca ilości substancji zawartej w żywności lub w wodzie pitnej, która może być spożywana codziennie w trakcie całego życia, nie stanowiąc znacznego zagrożenia dla zdrowia ludzi. Jest ono zwykle wyrażane w miligramach substancji na kilogram masy ciała i dotyczy substancji chemicznych, takich jak dodatki do żywności, pozostałości pestycydów czy leki weterynaryjne”.

Źródło: https://www.efsa.europa.eu/pl/glossary/adi

Niemniej, cały czas nadzoruje się ilość spożywania dodatków do żywności wraz z dietą. W przypadku ryzyka wiążącego się z przekroczeniem bezpiecznej dawki. Odpowiednia grupa ekspercka zajmuje się korektą wartości ADI dla określonej substancji.

Podstawowy podział dodatków do żywności

Dodatki do żywności można podzielić na kilka podstawowych grup, które są oznaczone określonymi kodami, a dokładnie literą E- oraz trzema cyframi. Jest to pomocne w celu identyfikacji określonych dodatków, gdyż każdy z nich pełni różne funkcje.

Podział dodatków do żywności obejmują:

Barwniki: E100-E199

Do najpopularniejszych barwników można zaliczyć: kurkuminę (E100), ryboflawinę (E101), chlorofil (E140), karoteinoidy (E160) i antocyjany (E163).

Konserwanty: E200-E299

Do popularnych konserwantów stosowanych w żywności można zaliczyć: kwas sorbowy (E200), kwas benzoesowy (E210), azotyny i azotany (E249-E252) i kwas mlekowy (E270).

Przeciwutleniacze: E300-E399

Przeciwutleniacze, które są często dodawane do żywności to: kwas askorbinowy (E300), tokoferole (E306) i lecytyna (E322).

Emulgatory, środki zagęszczające, spulchniające i żelujące: E400-E499

Do popularnych substancji, które pełnią rolę emulgatorów można zaliczyć: agar (E406), karagen (E407), mączka chleba świętojańskiego (E410), guma guar (E412), guma ksantanowa (E415), glicerol (E422) i pektyny (E440).

Pozostałe substancje: powyżej E500.

Do pozostałych substancji dodawanych do żywności można zaliczyć: - substancje przeciwzbrylające np. węglany (E500-E504), siarczany (E513-E523) i krzemiany (E552-E553) - wzmacniacze smaku np. kwas glutaminowy (E620) i glutaminian sodu (E621) - środki słodzące/nabłyszczające np. acesulfam K (E950), aspartam (E951), cyklaminiany (E952), sacharyna (E954), sukraloza (E955), taumatyna (E957), maltitole (E965), ksylitol (E967) i erytrytol (E968).

Najbardziej szkodliwe dodatki do żywności

1. Tartrazyna (E102) - to związek chemiczny, który jest barwnikiem cytrynowo-żółtym stosowanym w produkcji spożywczej. Dzienne spożycie tartrazyny zostało zwiększone z poziomu 7.5 mg/kg masy ciała na 10 mg/kg masy ciała na dobę.

Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że nadmierne spożywanie tartrazyny może wywołać astmę, migrenę, alergię, zaburzenia snu u dzieci lub nadpobudliwość. W niektórych krajach np. w Norwegii tartrazyna jest zakazana. Barwnik jest stosowany w takich produktach jak np. lody, galaretki, gumy do żucia, wędzone ryby lub wyroby cukiernicze.

2. Azotan sodu (E251) - to związek chemiczny, który jest białą i krystaliczną stałą substancją. Do głównych zadań należy uniknięcie rozwoju substancji trujących w produktach mięsnych, szczególnie Clostridium botulinum (laseczki jadu kiełbasianego). Zatrucie jadem kiełbasianym jest bardzo szkodliwe i może przyczynić się do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Należy zwrócić uwagę na fakt, że podczas produkcji wyrobów mięsnych dochodzi do wytwarzania nitrozoamin, które mogą wykazywać działanie rakotwórcze.

Azotany i azotyny znajdują się przede wszystkim w warzywach i produktach mięsnych (m.in w kiełbasach, wędlinach, boczku lub mielonkach). Jednakże, można zauważyć ogromne różnice w dopuszczalnych normach ich spożycia. Niemniej, warto tutaj wspomnieć o tym, że wysoka zawartość azotanów spożywanych ogółem z warzywami nie wykazuje podwyższonego ryzyka nowotworów.

3. Błękit brylantowy (E133) - to związek chemiczny, który jest ciemnoniebieski i bezzapachowy. Uważany jest za substancję bezpieczną, jednakże spożywany w dużych ilościach może być bardzo szkodliwy, szczególnie dla dzieci. Błękit brylantowy znajduje się w produktach takich jak słodycze, napoje, lody, żelki, cukierki lub w napojach bezalkoholowych. Może przyczyniać się do występowania reakcji alergicznych, astmy lub pokrzywki.

4. Żółcień chinolinowa (E104) - to związek chemiczny, który jest żółtym barwnikiem dodawanym do żywności, a nawet kosmetyków i leków. Żółcień chinolinowa może być szkodliwa dla dzieci, ponieważ może powodować nadpobudliwość lub niepokój. W szczególności, że dawki ADI ustalone dla dzieci są zdecydowanie mniejsze, niż u dorosłych. Barwnik można znaleźć w produktach takich jak np. lody, cukierki, żelki, wyroby cukiernicze, sery topione, napoje gazowane lub alkoholowe.

5. Dwutlenek siarki (E220) - to związek chemiczny, który jest ostrym, bezbarwnym i duszącym gazem. Wykazuje działania konserwujące, przez co uniemożliwia rozwój bakterii i grzybów. Dzienne bezpieczne spożycie dwutlenku siarki wynosi 0.7 mg/kg masy ciała na dobę.

Warto wspomnieć, że wiele osób wykazuje wrażliwość na tą substancję, przez co dochodzi do występowania objawów np. żołądkowo-jelitowych. Osoby, które powinny zwrócić uwagę na ten składnik to astmatycy, którzy są narażeni na występowanie objawów ze strony układu oddechowego. Do innych negatywnych skutków można uwzględnić: bóle głowy, brzucha, biegunki, pokrzywkę, zapalenie skóry lub niedociśnienie. Dwutlenek siarki znajduje się w takich produktach jak np. suszone owoce, wino, piwo lub napoje bezalkoholowe.

6. Czerwień Allura (E129) - to związek chemiczny, który jest ciemno czerwonym barwnikiem azowym. Bardzo często stosowany jest jako sól sodowa, poza tym można go znaleźć w produktach takich jak np. cukierki, wyroby cukiernicze, napoje alkoholowe i bezalkoholowe. Zbyt wysokie ilości wykazują negatywny wpływ na układ nerwowy, co może powodować zaburzenia pamięci, uczenia się i koncentracji.

7. Benzoesan sodu (E211) - to związek chemiczny, który ma białą barwę i krystaliczną postać. Zbyt wysokie ilości tego składnika mogą przyczynić się do występowania bólów brzucha, podrażnienia skóry lub owrzodzeń żołądka. Benzoesan sodu wykorzystywany jest w produktach takich jak np. napoje gazowane, przyprawy, marynaty, galaretki, przetwory rybne, wino lub piwo. Sprawdź także ten artykuł: Prawda czy mit? Sprawdź, czy te popularne teorie o żywności są prawdziwe.

8. Azorubina (E122) - to związek chemiczny, który jest czerwonym barwnikiem azowym. Dzienne bezpieczne spożycie wynosi 4 mg/kg masy ciała na dobę. Według ustaleń dzieci, które spożywają bardzo dużo słodyczy mogą przekroczyć bezpieczną dawkę ADI dla azorubiny. Działania niepożądane, które może występować to m.in pokrzywka, zaczerwienie twarzy, dolegliwości związane z układem oddechowym i pokarmowym.

Warto wspomnieć, że barwnik ten jest wykorzystywany m.in w produkcji farmaceutycznej, chemicznej, kosmetycznej i spożywczej. Można go znaleźć w produktach takich jak np. leki, kosmetyki, czekolady, lody, wyroby cukiernicze, gumy do życia, galaretki, wędliny lub sery.

9. Kwas fosforowy (E338) - jest nieorganicznym związkiem chemicznym, który jest bezbarwny i krystaliczny. Jest dodawany do żywności, ponieważ wykazuje właściwości bakteriobójcze, przez co wpływa na przedłużenie trwałości produktów. Dzienne bezpieczne spożycie wynosi 40 mg/kg masy ciała na dobę (przeliczając na fosfor).

Warto zwrócić uwagę na fakt, że kwas fosforowy jest podstawowym źródłem fosforu w żywieniu. Mimo, że jest uznawany za bezpieczny, to spożywanie zbyt dużej ilości produktów przetworzonych wpływa na zaburzenia związane z mineralizacją kości oraz zwiększonym ryzykiem występowania chorób nerek.

Kwas fosforowy ma wiele zastosowań, a przede wszystkim jest dodawany do żywności i znajduje się w takich produktach jak np. napoje gazowane, lody, desery, dżemy lub przetwory mięsne.

10. Czerwień koszenilowa (E124) - to związek chemiczny, który jest czerwonym barwnikiem spożywczym. Do negatywnych objawów, które może wywołać czerwień koszenilowa to drażliwość, pokrzywka lub problemy związane z układem pokarmowym.

Według rozporządzenia zaleca się, aby producenci umieszczali informacje na produkcie spożywczym, odnośnie negatywnym działaniu na nadpobudliwość u dzieci. Wspomniany barwnik, można znaleźć w takich produktach jak np. słodycze, wyroby cukiernicze, gumy do żucia, napoje alkoholowe, galaretki, leki lub suplementy diety.

Podsumowanie

Podsumowując, nie każdy produkt spożywczy zawiera niebezpieczne dodatki do żywności. Jednakże, zawsze warto przeanalizować składniki zawarte w produkcie i sprawdzić, czy faktycznie nie wykazują negatywnego wpływu na zdrowie. Należy wspomnieć także, o tym, że większość dodatków o, których była mowa w artykule mają określoną bezpieczną dzienną dawkę spożycia. Nadmierne spożywanie żywności bogatej w dodatki niebezpieczne wiąże się z niebezpiecznym ryzykiem zdrowotnym. Warto więc, zadbać o spożywanie żywności bogato odżywczej i niskoprzetworzonej. Najlepszym rozwiązaniem jest przygotowywanie własnych posiłków w domu, a w sytuacjach kryzysowych można zakupić produkty spożywcze w zdrowszej wersji, które mają dobry skład i więcej wartości odżywczych.

Bibliografia:

  • Stankiewicz D. Substancje dodatkowe do żywności. BAS. 2009;23:(70):1-4.
  • Wasilewska E, Małgorzewicz S. Niepożądane reakcje pokarmowe na dodatki do żywności. Forum Zaburz. Metab. 2015;6(1):8-13.
  • https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/e-w-zywnosci-bez-kontroli.html
  • Sambu S, Hemaram U, Murugan R, Alsofi AA. Toxicological and Teratogenic Effect of Various Food Additives: An Updated Review. Biomed Res Int. 2022.
  • Wu L, Zhang C, Long Y, Chen Q, Zhang W, Liu G. Food additives: From functions to analytical methods. Crit Rev Food Sci Nutr. 2022;62(30):8497-8517.
  • Noorafshan A, Hashemi M, Karbalay-Doust S, Karimi F. High dose Allura Red, rather than the ADI dose, induces structural and behavioral changes in the medial prefrontal cortex of rats and taurine can protect it. Acta Histochem. 2018;120(6):586-594.
  • Kraemer MVDS, Fernandes AC, Chaddad MCC, et al. Food additives in childhood: a review on consumption and health consequences. Rev Saude Publica. 2022;56:32.
  • Olas B, Białecki J, Urbańska K, Bryś M. The Effects of Natural and Synthetic Blue Dyes on Human Health: A Review of Current Knowledge and Therapeutic Perspectives. Adv Nutr. 2021;12(6):2301-2311.
  • Hord NG, Tang Y, Bryan NS. Food sources of nitrates and nitrites: the physiologic context for potential health benefits. Am J Clin Nutr. 2009;90(1):1-10.
  • Olas B, Białecki J, Urbańska K, Bryś M. The Effects of Natural and Synthetic Blue Dyes on Human Health: A Review of Current Knowledge and Therapeutic Perspectives. Adv Nutr. 2021;12(6):2301-2311.
  • Walczak-Nowicka ŁJ, Herbet M. Sodium Benzoate-Harmfulness and Potential Use in Therapies for Disorders Related to the Nervous System: A Review. Nutrients. 2022;14(7):1497.
  • Vally H, Misso NL. Adverse reactions to the sulphite additives. Gastroenterol Hepatol Bed Bench. 2012;5(1):16-23.
  • Sadowska B, Gawinowska M, Sztormowska M, Chełmińska M. Hypersensitivity of azo dyes in urticaria patients based on a single-blind, placebo-controlled oral challenge. Postepy Dermatol Alergol. 2022;39(5):877-879.
  • Bernardo P, Patarata L, Lorenzo JM, Fraqueza MJ. Nitrate Is Nitrate: The Status Quo of Using Nitrate through Vegetable Extracts in Meat Products. Foods. 2021;10(12):3019.
  • Ibero M, Eseverri JL, Barroso C, Botey J. Dyes, preservatives and salicylates in the induction of food intolerance and/or hypersensitivity in children. Allergol Immunopathol (Madr). 1982;10(4):263-268.
  • Vorland CJ, Stremke ER, Moorthi RN, Hill Gallant KM. Effects of Excessive Dietary Phosphorus Intake on Bone Health. Curr Osteoporos Rep. 2017;15(5):473-482.
  • Borsani B, De Santis R, Perico V, et al. The Role of Carrageenan in Inflammatory Bowel Diseases and Allergic Reactions: Where Do We Stand?. Nutrients. 2021;13(10):3402.
ikona podziel się Przekaż dalej