Słodziki jako zamiennik cukru - czy to dobry wybór?

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Patrycja KaminieckaDrukujUdostępnij

Czym są słodziki?

Słodziki inaczej substancje słodzące, których głównym celem jest nadanie słodkiego smaku oraz dostarczenie jak najmniejszej ilości kalorii, zazwyczaj są o wiele słodsze od tradycyjnego cukru. Dzięki temu, mogą być pomocne dla wielu osób w trakcie redukcji masy ciała.

Substancje słodzące znajdują się w takich produktach spożywczych jak np. napoje bezalkoholowe, słodycze (szczególnie batony i czekolady), gumy do żucia lub produkty nabiałowe.

Unia Europejska dopuszcza do zastosowania w produktach spożywczych niskokaloryczne substancje słodzące, do których można zaliczyć:

• acesulfam K (E950),
• aspartam (E951),
• cyklaminiany (E952),
• sacharyna (E954),
• sukraloza (E955),
• taumatyna (E957),
• neohesperydyna DC (E959),
• glikozydy stewiolowe (E960),
• neotam (E961),
• sól aspartamu i acesulfamu (E962),
• erytrytol (E968).

Substancje słodzące mają ustalone dzienne bezpieczne spożycie (ADI) np. dla aspartamu ilość ta wynosi 40 mg/kg masy ciała na dobę. Wskaźnik ADI jest bardzo pomocny w celu uświadomienia jaka ilość jest bezpieczna do spożycia danej substancji bez negatywnych konsekwencji zdrowotnych.

Podział substancji słodzących

Do substancji słodzących możemy zaliczyć:

• naturalne substancje słodzące,
• półsyntetyczne substancje słodzące tzw. poliole,
• syntetyczne substancje słodzące.

Naturalne substancje słodzące – ich kaloryczność jest zazwyczaj bardzo zbliżona do cukru białego, są pozyskiwane z produktów roślinnych. Do naturalnych substancji słodzących zalicza się: sacharozę, miód, syrop z agawy, syrop klonowy, taumatynę, melasę i glikozydy stewiolowe.

Sacharoza - inaczej cukier stołowy, który wytwarzany jest z trzciny cukrowej i buraków cukrowych. Jest dwucukrem, który składa się z glukozy i fruktozy. Dostarczanie wraz z dietą zbyt wysokich ilości sacharozy może wpływać negatywnie na zdrowie, co w konsekwencji przyczynia się do wielu chorób.

Miód - jest wytwarzany przez pszczoły, a jego skład to głównie cukry i woda. Mimo to, jest to produkt, który zdecydowanie posiada więcej wartości odżywczych, niż zwykły cukier. Należy zwrócić uwagę na to, że zawiera spore ilości kalorii 1 łyżeczka (25 g) zawiera 81 kcal. Niemniej, ze względu na swoją słodkość, zdecydowanie mniej się go używa niż zwykłego cukru. Warto podkreślić, że miód nie jest dla wszystkich zalecany, szczególnie dla osób z cukrzycą i insulinoopornością nie będzie dobrym rozwiązaniem.

Syrop z agawy - to substancja słodząca, która wyprodukowana jest z dwóch gatunków agawy. W jednej łyżce (15 g) znajduje się 47 kcal i 11.4 g węglowodanów. Jednakże, podczas produkcji syrop z agawy traci swoje wartości odżywcze i jest źródłem łatwo przyswajalnych cukrów. Spożywany w nadmiarze może mieć negatywny wpływ na działanie gospodarki węglowodanowej.

Syrop klonowy - jest pozyskiwany z drzew klonu cukrowego, zawiera związki fenolowe i składniki mineralne takich jak np. potas, magnez, wapń czy cynk. W jednej łyżce (10 g) znajduje się 27 kcal i 6.3 g węglowodanów. Syrop klonowy charakteryzuje się wysokim indeksem glikemicznym.

Taumatyna - to substancja słodząca, która jest około 2000 razy bardziej słodsza od cukru stołowego, czyli sacharozy. Zazwyczaj dodawana jest do produktów takich jak np. smakowe fermentowane produkty mleczne, suplementy diety lub lody bez dodatku cukru. Taumatyna jest naturalnym białkiem, który jest całkowicie bezpieczny dla zdrowia.

Melasa - jest pozyskiwana przede wszystkim z buraków i trzciny cukrowej. Charakteryzuje się wysoką zawartością składników mineralnych takich jak np. potas, wapń, magnez, mangan i żelazo. Melasa jest zdecydowanie lepszą alternatywą dla zwykłego cukru białego.

Glikozydy stewiolowe - są związkami słodzącymi, które najczęściej można spotkać pod nazwą handlową stewia. Jest naturalną substancją słodzącą i nie dostarcza praktycznie żadnej wartości energetycznej. Najczęściej stosowana jest w produktach takich jak np. napoje gazowane, gumy do żucia lub wyroby cukiernicze. Jest całkowicie bezpieczna i nie zwiększa poziomu stężenia glukozy we krwi.

Półsyntetyczne substancje słodzące - to alkohole wielowodorotlenowe czyli tzw. poliole. Zalicza się do nich słodziki, które zawierają końcówkę “-ol” czyli erytrytol, ksylitol, maltitol, sorbitol, mannitol, laktitol oraz wyjątek stanowi izomalt. Warto wspomnieć, że są one zdecydowanie mniej kaloryczne niż zwykły biały cukier.

Erytrytol - to substancja słodząca o niskiej wartości energetycznej. Charakteryzuje się nieco niższą słodkością niż tradycyjny cukier, dlatego wykorzystując erytrytol jako dodatek do potraw w celu uzyskania podobnego poziomu słodkości, należy dodać go trochę więcej. Dla osób, które borykają się z nadwagą lub otyłością może być świetnym rozwiązaniem, ponieważ dostarcza znikome ilości kalorii.

Warto wspomnieć, że erytrytol mogą stosować osoby, które zmagają się z insulinoopornością lub cukrzycą, ponieważ nie podnosi on poziomu glukozy we krwi. Sprawdź także: Co to jest erytrytol?

Ksylitol - inaczej cukier brzozowy, który wytwarzany jest z brzozy. Charakteryzuje się wyższą słodkością niż m.in erytrytol, sorbitol lub maltitol. Wartość energetyczna jest niższa od tradycyjnego cukru białego. Jedna łyżeczka ksylitolu (5 g) dostarcza 12 kcal. Wykazano, że ksylitol może zapobiegać rozwojowi próchnicy oraz wpływać pozytywnie na mineralizację kości.

Warto wspomnieć, że ksylitol spożywany w zbyt dużych dawkach może przyczyniać się do bólów brzucha, biegunek lub wzdęć.

Maltitol - to dodatek do żywności, który wykorzystywany jest jako biały proszek oraz syrop maltitolowy, a jego słodkość jest podobna do cukru stołowego. Charakteryzuje się niskim indeksem glikemiczny i nie wykazuje szkodliwości. Niemniej, maltitol spożywany w nadmiarze może mieć działanie przeczyszczające.

Sorbitol - jest zdecydowanie mniej kaloryczny niż cukier stołowy, niemniej poziom słodkości sorbitolu jest o około połowę niższa od sacharozy. Należy do substancji bezpiecznych, jednakże spożywany w nadmiernych ilościach może doprowadzić do dolegliwości żołądkowo-jelitowych takich jak np. biegunki lub bóle brzucha.

Mannitol - jest stosowany jako substancja słodząca, która charakteryzuje się zerowym indeksem glikemicznym. Może być stosowany przez cukrzyków, a najczęściej dodawany jest do produktów takich jak np. słodycze, gumy do żucia lub nabiał.

Laktitol - jest wykorzystywany jako zamiennik cukru, niemniej jego poziom słodyczy jest znacznie mniejsza od sacharozy. Najczęściej dodawany jest do żywności niskoenergetycznej oraz niskotłuszczowej.

Izomalt - jego słodkość jest mniejsza od tradycyjnego cukru stołowego i charakteryzuje się niskim indeksem glikemicznym. Izomalt połączony z innymi słodzikami zwiększa poziom słodkości. Jest całkowicie bezpieczną substancją, jednakże stosowany w nadmiarze może przyczynić się do bólów brzucha, biegunek lub wzdęć.

Syntetyczne substancje słodzące - to substancje dodatkowe, które stosuje się do produktów spożywczych w celu uzyskania niskokalorycznego lub bezkalorycznego produktu. Zdecydowanie są to substancje o wiele bardziej słodsze niż tradycyjny cukier. Do syntetycznych substancji słodzących zalicza się: acesulfam K, aspartam, sacharyna, sukraloza, kwas cyklaminowy, neohesperydyna DC, sól aspartamu i acesulfamu oraz neotam.

Acesulfam K - jest ponad 200 razy bardziej słodszy od tradycyjnego cukru. Dodawany jest do wielu produktów spożywczych m.in słodyczy, napoi gazowanych, gum do życia lub słonych przekąsek. Jest substancją bezpieczną, a wartości ADI wynosi 9 mg/kg masy ciała na dobę.

Aspartam - należy do jednych z najpopularniejszych substancji słodzących dodawanych do produktów spożywczych takich jak np. coca cola zero, gumy do żucia lub napoje typu “light”. Słodkość aspartamu jest wyższa o około 200 razy w przeciwieństwie do tradycyjnego cukru. Jest uznawany za bezpieczny, a przekroczenie określonej dawki jest dosyć trudne, ponieważ wiąże się z bardzo dużą ilością wypicia np. coli zero.

Sacharyna - najczęściej dodawana jest do produktów spożywczych takich jak np. ciasta, gumy do żucia lub napoje. Słodkość sacharyny jest o około 200-700 razy większa od tradycyjnego cukru stołowego.

Sukraloza - to pochodna sacharozy, która nie dostarcza żadnych kalorii i jest o około 600 razy bardziej słodsza od tradycyjnego cukru.

Kwas cyklaminowy - jest o około 30-50 razy bardziej słodszy od tradycyjnego cukru, jednakże charakteryzuje się metalicznym smakiem, dlatego najczęściej jest wykorzystywany w produktach z innymi substancjami słodzącymi np. aspartamem.

Neohesperydyna DC - jest wytwarzana z gorzkiej pomarańczy, a swoje zastosowawnie w żywności ma jako wzmacniacz smaku i substancja słodząca. Neohesperydyna jest około 2000 razy bardziej słodsza od tradycyjnego cukru.

Neotam - jest około 7000-13000 bardziej słodszy od sacharozy, a jego budowa jest bardzo podobna do aspartamu. Najczęściej dodawany jest do napojów lub wyrobów cukierniczych.

Zalety i wady półsyntetycznych i syntetycznych substancji słodzących

Temat słodzików jest bardzo kontrowersyjny, tak więc można znaleźć zarówno wielu zwolenników jak i przeciwników. Niemniej, warto zaznaczyć, że substancje słodzące, które stosuje się w żywności muszą być odpowiednio przebadane i wykazywać bezpieczeństwo ich spożywania. Ponadto, substancje słodzące są cały czas pod stałą obserwacją, gdy zostaną wprowadzone już do obiegu.

Zaletą półsyntetycznych i syntetycznych substancji słodzących jest zdecydowanie to, że są niskokaloryczne, dlatego osoby chcące zredukować masę ciała mogą śmiało z nich korzystać. Mogą być stosowane przez osoby z insulinoopornością lub cukrzycą, ponieważ nie podnoszą stężenia glukozy we krwi, a w szczególności wspomniane powyżej substancje słodzące takie jak np.erytrytol, ksylitol, aspartam lub acesulfam K.

Wadą półsyntetyczny i syntetycznych substancji słodzących jest to, że np. acesulfam K i aspartam mają bardzo intensywny słodki smak, który może nie każdemu odpowiadać. W przypadku nadmiernego spożycia ksylitolu mogą pojawić się negatywne objawy takie jak np. biegunki, wzdęcia lub bóle brzucha. Osoby, które zmagają się z problemami żołądkowo-jelitowymi powinny wyeliminować poliole ze swojej diety. Natomiast w przypadku fenyloketonurii należy całkowicie wykluczyć aspartam.

Podsumowanie

Podsumowując, substancje słodzące jak najbardziej są bezpieczne, jeśli nie przekracza się dopuszczalnego dziennego spożycia, czyli ADI. Zdecydowanie będą świetnym rozwiązaniem, dla osób, które chcą zredukować masę ciała, ponieważ są pomocne w zmniejszeniu wartości energetycznej posiłku, dzięki czemu łatwiej jest utrzymać deficyt kaloryczny.

Bibliografia:

• Drzewiecka A. Charakterystyka użytkowa i właściwości fizykochemiczne naturalnej substancji słodzącej taumatyny. Nauki Inż. Technol. 2016;1(20):32-42.
• Saraiva A, Carrascosa C, Ramos F, Raheem D, Lopes M, Raposo A. Maple Syrup: Chemical Analysis and Nutritional Profile, Health Impacts, Safety and Quality Control, and Food Industry Applications. Int J Environ Res Public Health. 2022;19(20):13684.
• Świąder K, Waszkiewicz-Robak B, Świderski F. Substancje intensywnie słodzące – korzyści i zagrożenia. Probl Hig Epidemiol 2011;92(3):392-396.
• Drzewiecka A. Sztuczne i naturalne środki słodzące. Kosmetologia Estetyczna. 2016;4:365-369.
• Łajdecka K, Łuczak-Kujawska M. Stosowanie niskokalorycznych środków słodzących u osób z cukrzycą typu 2. Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2016;7(1):24-30.
• Grotz VL, Munro IC. An overview of the safety of sucralose. Regul Toxicol Pharmacol. 2009;55(1):1-5
• Ruiz-Ojeda FJ, Plaza-Díaz J, Sáez-Lara MJ, Gil A. Effects of Sweeteners on the Gut Microbiota: A Review of Experimental Studies and Clinical Trials [published correction appears in Adv Nutr. 2020 Mar 1;11(2):468]
• Chen, M., Zhang, W., Wu, H. et al. Mannitol: funkcje fizjologiczne, metody oznaczania, produkcja biotechnologiczna i zastosowania. Appl Microbiol Biotechnol. 2020;104:6941–695.
• Grembecka M. Natural sweeteners in a human diet. Rocz Panstw Zakl Hig. 2015;66(3):195-202.