Jedzą je miliony Polaków. Nikt nie spodziewa się tych skutków ubocznych!
Od wielu lat pomidory są bardzo lubiane na naszych stołach. Są podstawą do wielu potraw – od tradycyjnych sałatek, przez sosy i zupy, po ketchup i soki. Wydają się być świetnym składnikiem zdrowej diety: mają niską kaloryczność, są bogate w witaminy i antyoksydanty. Jednak, jak to często bywa w dietetyce, szczegóły mają znaczenie. Czy pomidory naprawdę są tak zdrowe, jak się powszechnie uważa? A może mogą również zaszkodzić? Sprawdź sam.
- Likopen i inne skarby zdrowia w pomidorach
- Zagrożenia zdrowotne związane z pomidorami
- Korzyści zdrowotne i zastosowanie pomidorów
- Pomidorowe inspiracje: na zimno i ciepło
Likopen i inne skarby zdrowia w pomidorach
Jednym z najcenniejszych składników pomidorów jest likopen – czerwony barwnik należący do grupy karotenoidów, który pełni rolę silnego przeciwutleniacza. Oznacza to, że pomaga w neutralizowaniu wolnych rodników, czyli reaktywnych cząsteczek, które mogą uszkadzać komórki i przyczyniać się do rozwoju chorób cywilizacyjnych, takich jak miażdżyca, cukrzyca czy nowotwory.
Co ciekawe, likopen z przetworzonych pomidorów (np. z koncentratu, sosu, ketchupu) jest lepiej przyswajalny niż z surowych. Ogrzewanie pomidorów oraz obecność tłuszczów (np. oliwy) zwiększa jego biodostępność, czyli zdolność do wchłaniania przez organizm. Badania wskazują, że osoby spożywające dużo likopenu mogą mieć mniejsze ryzyko raka prostaty, chorób serca czy zwyrodnienia plamki żółtej.
Pomidory to prawdziwa skarbnica cennych składników. Zawierają między innymi:
- witaminę C, wspomagającą układ odpornościowy i chroniącą komórki przed stresem oksydacyjnym;
- witaminę K, niezbędną dla zdrowych kości i prawidłowego krzepnięcia krwi;
- kwas foliowy (wit. B9), ważny szczególnie dla kobiet w ciąży i osób z niedokrwistością;
- potas, który wspomaga regulację ciśnienia krwi;
- błonnik, wspierający funkcjonowanie jelit i dający uczucie sytości.
A wszystko to w zaledwie 18 kcal na 100 g!
Zagrożenia zdrowotne związane z pomidorami
Chociaż pomidory oferują wiele zalet, mają też pewne minusy. Dla większości osób ich spożywanie nie stanowi problemu, choć w niektórych przypadkach warto zachować ostrożność.
- Alergie i nietolerancje
Pomidory należą do rodziny psiankowatych, podobnie jak papryka, bakłażan czy ziemniaki. U niektórych osób mogą wywoływać reakcje alergiczne lub objawy nietolerancji – zwłaszcza w postaci swędzenia w jamie ustnej, pokrzywki, bólów brzucha czy biegunek.
Szczególną uwagę powinny na nie zwrócić osoby z zespołem alergii jamy ustnej (OAS), które są uczulone np. na pyłki brzozy – mogą reagować krzyżowo właśnie na pomidory.
- Refluks i nadkwaśność
Pomidory, szczególnie w formie przecierów i koncentratów, mogą nasilać objawy refluksu żołądkowo-przełykowego (GERD). Ich kwasowość może wywoływać zgagę i podrażnienie przełyku. Osoby z nadkwaśnością żołądka często odczuwają pogorszenie po spożyciu pomidorów.
- Zawartość solaniny
Chociaż w dojrzałych czerwonych pomidorach ilość solaniny (naturalnego toksycznego związku) jest znikoma, w zielonych – niedojrzałych – może być jej więcej. Spożycie większej ilości zielonych pomidorów (np. w postaci marynat) teoretycznie mogłoby prowadzić do nudności czy bólu głowy. Jednak w praktyce – przy umiarkowanym spożyciu – nie stanowi to zagrożenia.
- Problemy z nerkami?
Pomidory są źródłem potasu – co zazwyczaj jest zaletą, ale u osób z zaawansowaną niewydolnością nerek może stanowić problem. Nadmiar potasu w takim przypadku może prowadzić do niebezpiecznych zaburzeń rytmu serca. Dlatego osoby z przewlekłą chorobą nerek powinny skonsultować spożycie pomidorów z dietetykiem lub nefrologiem.
Korzyści zdrowotne i zastosowanie pomidorów
Bez wątpienia warto! Dla większości osób pomidory stanowią zdrową, niskokaloryczną i pyszną część diety, która może wspierać serce, wzrok oraz układ odpornościowy. Najlepiej spożywać je w różnych formach – surowe w sałatkach, pieczone, gotowane czy jako przecier z dodatkiem oliwy.
Trzeba jednak pamiętać, że nie każdy dobrze toleruje pomidory. Osoby z refluksem, alergiami lub problemami z nerkami powinny dostosować ich ilość do swoich potrzeb – najlepiej w konsultacji z lekarzem lub dietetykiem.
Z pomidorów można przygotować wiele smacznych i zdrowych dań – zarówno na zimno, jak i na gorąco. To jedno z najbardziej wszechstronnych warzyw w kuchni (chociaż biologicznie to owoc!).
Pomidorowe inspiracje: na zimno i ciepło
Na zimno
- Sałatki:
- Caprese – z mozzarellą, świeżymi liśćmi bazylii oraz oliwą
- z czerwoną cebulą, ogórkiem i serem feta (styl grecki)
- z malinowymi pomidorami, nektarynką i miętą
- Kanapki i tosty:
- z pomidorem, awokado i jajkiem
- z hummusem i grillowanymi pomidorami
- z kozim serem i suszonymi pomidorami
- Salsy i dipy:
- salsa fresca – pomidory, cebula, limonka, kolendra
- guacamole z pomidorami
- pasta pomidorowo-paprykowa
- Chłodniki:
- klasyczne gazpacho (hiszpański chłodnik z surowych warzyw)
- chłodnik z pieczonych pomidorów i bazylią
Na ciepło
- Zupy i sosy:
- krem z pieczonych pomidorów
- tradycyjna pomidorówka z ryżem lub makaronem
- sos pomidorowy do spaghetti, lasagne, klopsików
- Dania główne:
- shakshuka – jajka duszone w pomidorowym sosie z papryką i cebulą
- leczo z pomidorami, cukinią i kiełbasą lub tofu
- curry pomidorowe z ciecierzycą
- makaron z pomidorami i tuńczykiem lub mozzarellą
- faszerowane pomidory (np. ryżem, warzywami, mięsem)
- Zapiekanki i dania pieczone:
- zapiekanka z bakłażanem i pomidorami (parmigiana di melanzane)
- tarta z pomidorami i serem feta
- pieczone pomidory z ziołami jako dodatek do obiadu
Przetwory i dodatki
- Koncentrat, przecier, passata – jako baza do sosów i zup
- Pomidory suszone – w oliwie, z czosnkiem i ziołami
- Ketchup domowy – mniej cukru i konserwantów niż sklepowy
- Sok pomidorowy – świetny jako przekąska lub baza do koktajli
- Dżem z pomidorów – z nutą imbiru i chili, świetny do serów
Z pomidorów można również przygotować wegańskiego „tuńczyka” – wystarczy pokroić suszone pomidory i marynować je w sosie sojowym, płatkach nori i przyprawach. Świetne do wrapów i sałatek.
Pomidory to nie tylko kolorowy dodatek na talerzu, lecz również ważny składnik zdrowej diety. Jak we wszystkim – klucz to umiar i obserwacja własnego organizmu. A jeśli nie ma żadnych przeciwwskazań, to ciesz się tym czerwonym skarbem natury – za smak i wartości odżywcze warto.