To jedli rycerze przed bitwą! Zapomniane danie, które dawało siłę jak energetyk
W czasach, gdy o batonach proteinowych czy napojach izotonicznych nikt nawet nie marzył, średniowieczni rycerze musieli polegać na pożywieniu prostym, ale kalorycznym, sycącym i praktycznym. Ich posiłki były tak pomyślane, by zapewniać długotrwałą energię podczas morderczych marszów, czuwania w zbroi i walki w polu. Choć wyobrażamy ich sobie przy pieczeniach i jadłach godnych królewskich uczt, na co dzień wojownicy jedli rzeczy dużo skromniejsze, a przed bitwą stawiali na dania szybkie, gęste i łatwe w przygotowaniu. Jednym z nich była polewka rycerska – dziś niemal zapomniana, a kiedyś prawdziwy „energetyk” epoki.
- Polewka rycerska – średniowieczna zupa mocy
- Prażucha, podpłomyki i inne „wojskowe paliwa”
- Kasze i strączki – fundament efektywnej pracy mięśni
- Tłuszcze, napoje i „średniowieczne elektrolity”
- Rekonstrukcja przepisu: Polewka rycerska (wersja współczesna inspirowana oryginałem)
Polewka rycerska – średniowieczna zupa mocy
Polewka rycerska była jedną z najprostszych, a zarazem najbardziej praktycznych potraw w menu wojownika. Jej głównym składnikiem była kasza – zwykle jęczmienna, jaglana lub owsiana – gotowana na gęsto i wzbogacana jajem, mlekiem lub serwatką. W wersjach obozowych dodawano jedynie odrobinę czosnku czy cebuli; przy bogatszych stołach pojawiał się miód, masło, a nawet przyprawy, jeśli były pod ręką.
Dawała siłę i ciepło, nasycała na długo, można ją było ugotować w jednym kociołku – nic dziwnego, że to właśnie ją wybierano o świcie, zanim tarcze i zbroje zaczęły ciążyć na ramionach. Dzisiejsze kuchnie rzadko pamiętają o polewkach, choć to dania o imponującej wartości odżywczej.
Prażucha, podpłomyki i inne „wojskowe paliwa”
Drugim, równie popularnym daniem obozowym była prażucha, czyli gęsta masa z prażonej mąki wymieszanej ze smalcem i gorącą wodą. Była kaloryczna, szybka w przygotowaniu i odporna na zepsucie. Rycerze cenili ją za to, że mogła zastąpić cały posiłek.
W marszu ogromną rolę odgrywały także podpłomyki – płaskie placki wypiekane na ogniu. Trwałe, lekkie i łatwe do przechowywania, stanowiły średniowieczny odpowiednik pieczywa typu „to go”. Jedzone z suszonym mięsem lub grochem, zapewniały energię przez wiele godzin.
Kasze i strączki – fundament efektywnej pracy mięśni
Największym zaskoczeniem dla współczesnego czytelnika może być fakt, że rycerze opierali swoją dietę w dużej mierze na produktach roślinnych. Groch, bób i soczewica były tanie, pożywne i łatwo dostępne, dlatego stanowiły podstawę większości jednogarnkowych dań wojskowych.
Kasze natomiast były źródłem długotrwałej energii – ich wolno uwalniane węglowodany pozwalały przetrwać wiele godzin bez osłabienia. Jaglana, jęczmienna i owsiana trafiały do polewek, potrawek i gęstych kleików, które jadano o każdej porze dnia.
Tłuszcze, napoje i „średniowieczne elektrolity”
Tłuszcz zwierzęcy – smalec, sadło, masło klarowane – był kluczowy dla rycerzy. Zapewniał wysoki ładunek kalorii, a jednocześnie nadawał potrawom smak i gęstość. Dodawano go do kasz, podpłomyków i polewek.
Co pili wojownicy? Najczęściej słabe piwo lub wodę z miodem, nie dlatego że szukali alkoholu, ale dlatego że napoje te były bezpieczne mikrobiologicznie. Dostarczały też węglowodanów i były smaczniejsze niż często zanieczyszczona woda z rzek i studni.
Rekonstrukcja przepisu: Polewka rycerska (wersja współczesna inspirowana oryginałem)
To nie jest dokładny średniowieczny przepis – takich nie spisywano w sposób precyzyjny – lecz rekonstrukcja na podstawie źródeł historycznych i realiów kuchni rycerskiej.
Składniki (2 duże porcje):
- 3–4 łyżki kaszy jęczmiennej lub jaglanej
- 400 ml wody lub mleka / serwatki
- 1 jajko
- 1 łyżka masła klarowanego lub łyżka smalcu (wersja bardziej historyczna)
- 1 ząbek czosnku lub kawałek cebuli (opcjonalnie, zależnie od dostępności)
- szczypta soli
- odrobina miodu lub pieprzu – w zależności od preferencji
Sposób przygotowania:
- Ugotuj kaszę w wodzie lub mleku tak, aby powstała gęsta, kleista masa. W średniowieczu gotowano ją długo, aż zaczęła się niemal rozpadać.
- Dodaj tłuszcz – masło klarowane lub smalec – i mieszaj, aż się rozpuści.
- W osobnym naczyniu roztrzep jajko i zahartuj je odrobiną gorącej kaszy. Dopiero wtedy wlej całość do garnka, aby jajko nie ścięło się zbyt gwałtownie.
- Gotuj jeszcze chwilę, aż polewka zgęstnieje.
- Dopraw solą, czosnkiem, cebulą, a jeśli chcesz uzyskać bardziej luksusową wersję – dodaj kilka kropel miodu lub odrobinę pieprzu.
Jak smakuje takie danie?
To gęsta, sycąca, delikatnie kremowa potrawa – coś pomiędzy kaszą a zupą mleczną. W wersji na smalcu jest bardziej „obozowa”, a z masłem klarowanym nabiera miękkiego, maślanego aromatu. W średniowieczu zjedzenie miski takiej polewki zapewniało energię na wiele godzin.