Ten owoc uratuje cię przed przeziębieniem – a rośnie tuż pod blokiem
Jesienią trudno przejść obojętnie obok jarzębiny. Czerwone kiście owoców zdobią parki, ogrody i skraje lasów. Od wieków jarzębina, zwana też jarząbem pospolitym, towarzyszyła człowiekowi nie tylko jako roślina ozdobna. W medycynie ludowej i kuchni ludowej zajmowała ważne miejsce – z jej owoców robiono nalewki, soki, konfitury, a także lecznicze odwary. Warto jednak wiedzieć, że jarzębina ma swoją „ciemną stronę” – na surowo nie zawsze jest bezpieczna.
- Czy można jeść jarzębinę?
- Skład i wartości odżywcze jarzębiny
- Właściwości zdrowotne
- Jarzębina w kuchni – jak ją jeść?
- Do kanapek i mięs
- Jarzębinówka – na zdrowie przy jesiennym przeziębieniu
- Podsumowując
Czy można jeść jarzębinę?
Owoce jarzębiny zawierają kwas parasorbinowy, który w dużych ilościach może podrażniać żołądek i wywoływać objawy zatrucia (nudności, wymioty, ból brzucha). Dlatego nie powinno się jeść świeżych, surowych owoców prosto z drzewa. Szczególnie podczas zbierania jarzębiny na przedszkolne zajęcia warto mieć to na uwadze i pilnować najmłodszych.
Na szczęście kwas parasorbinowy łatwo ulega rozkładowi pod wpływem:
- mrożenia,
- suszenia,
- gotowania.
Po tych zabiegach owoce jarzębiny stają się jadalne i bezpieczne, zachowując przy tym wiele wartości odżywczych. Dlatego tradycyjnie zbiera się je dopiero po pierwszych przymrozkach lub wcześniej – i mrozi w zamrażarce.
Skład i wartości odżywcze jarzębiny
Jarzębina jest prawdziwą skarbnicą witamin i składników mineralnych. W jej owocach znajdziemy:
- witaminę C – nawet kilkukrotnie więcej niż w cytrusach,
- prowitaminę A (beta-karoten) – ważną dla oczu i skóry,
- witaminę E – chroniącą komórki przed stresem oksydacyjnym,
- witaminę K – wspierającą krzepliwość krwi,
- rutynę i kwercetynę – bioflawonoidy wzmacniające naczynia krwionośne,
- pektyny – wspomagające trawienie, obniżające poziom cholesterolu,
- magnez, potas i wapń – wspierające układ nerwowy i sercowo-naczyniowy.
Właściwości zdrowotne
Dzięki bogatemu składowi jarzębina od wieków wykorzystywana była w medycynie ludowej. Współczesne badania potwierdzają część jej działania:
- Wspiera odporność – duża ilość witaminy C i antyoksydantów wzmacnia organizm w walce z infekcjami.
- Chroni naczynia krwionośne – rutyna i kwercetyna poprawiają elastyczność ścian naczyń, zmniejszając ryzyko pękania naczynek.
- Działa moczopędnie – napary z jarzębiny były stosowane przy obrzękach i problemach z układem moczowym.
- Reguluje trawienie – pektyny wspierają perystaltykę jelit i łagodzą zaparcia.
- Może obniżać cholesterol – błonnik i antyoksydanty wspierają profil lipidowy krwi.
Jarzębina w kuchni – jak ją jeść?
Po odpowiedniej obróbce owoce jarzębiny stają się nie tylko bezpieczne, ale i smaczne. Ich cierpko-gorzki posmak dobrze komponuje się z innymi owocami, szczególnie jabłkami, gruszkami czy śliwkami.
Najpopularniejsze formy wykorzystania jarzębiny:
- dżemy i konfitury – często z dodatkiem jabłek, które łagodzą goryczkę,
- soki i syropy – o lekko gorzkim, charakterystycznym smaku, wzmacniające odporność,
- nalewki – tradycyjny sposób wykorzystania owoców na wschodzie i w Polsce,
- suszone owoce – jako dodatek do herbat ziołowych i mieszanek owocowych,
- musy i przeciery – świetnie pasują do mięs, zwłaszcza dziczyzny i drobiu.
Do kanapek i mięs
Składniki:
- 1 kg owoców jarzębiny,
- 1 kg jabłek (najlepiej kwaśnych),
- 1 szklanka wody,
- 600–700 g cukru,
- sok z 1 cytryny.
Przygotowanie:
- Owoce jarzębiny oczyść, umyj i włóż na 24 godziny do zamrażarki (lub sparz wrzątkiem przez 2–3 minuty).
- Po rozmrożeniu przełóż je do garnka, zalej szklanką wody i gotuj 10–15 minut.
- Jabłka obierz, pokrój w kostkę i dodaj do jarzębiny. Gotuj razem, aż owoce zmiękną.
- Zmiksuj całość na gładką masę.
- Dodaj cukier i sok z cytryny, gotuj jeszcze 15–20 minut na małym ogniu, mieszając.
- Gorący dżem przełóż do wyparzonych słoików, zakręć i pasteryzuj 10 minut.
Zastosowanie: Dżem świetnie smakuje na kanapkach, w naleśnikach, a także jako dodatek do mięs i serów.
Jarzębinówka – na zdrowie przy jesiennym przeziębieniu
Składniki:
- Jarzębina (świeża lub suszona) – 500 g
- Wódka lub spirytus – 500 ml
- Cukier – 150 g
- Skórka z jednej cytryny lub pomarańczy
Przygotowanie:
- Świeżą jarzębiną umyj i dokładnie osusz. Suszoną nie musisz wcześniej oczyszczać.
- Jarzębinę wsyp do przygotowanego wcześniej słoika o pojemności 0,9-1 l
- Cytrynę lub pomarańczę sparz i odetnij z niej skórkę bez białych błonek i dodaj do słoika.
- Wlej alkohol, tak aby zakrył owoce jarzębiny. Zakręć szczelnie słoik i odstaw w ciemne miejsce na 2-3 miesiące. Co kilka dni potrząśnij słojem.
- Po tym czasie przelej nalewkę przez gęste sitko i wyrzuć owoce jarzębiny i skórki.
- W niewielkiej ilości gorącej wody rozpuść cukier i dodaj go do nalewki. Mieszaj całość, aż cukier się dokładnie rozpuści.
- Rozlej gotową nalewkę do butelek i przechowuj w chłodnym i ciemnym miejscu.
Podsumowując
Jarzębina to owoc piękny, wartościowy i niezwykle pożyteczny, pod warunkiem że wiemy, jak go używać. Surowa – może zaszkodzić, ale po mrożeniu lub gotowaniu staje się bezpieczna i zdrowa.
Bogata w witaminę C, antyoksydanty i błonnik, wzmacnia odporność, chroni naczynia krwionośne i wspiera trawienie.
Dżem z jarzębiny i jabłek czy domowa nalewka to prosty sposób, by wprowadzić do diety odrobinę zapomnianej tradycji i jednocześnie zadbać o zdrowie w naturalny sposób.
Źródło:
- https://kuchnia.wp.pl/juz-dojrzewa-na-drzewach-wiekszosc-omija-i-traci-okazje-na-porcje-witamin-7184171158006368a
- https://superbutelki.pl/pl/blog/Nalewka-z-jarzebiny%2C-czyli-jarzebinowka-przepis-i-wlasciwosci/184
- https://beszamel.se.pl/przepisy/przetwory/znakomity-dzem-z-jarzebiny-tradycyjny-przepis-re-33RN-5far-M3Cy.html