Dlaczego banany świecą w ciemności pod lampą UV? Naukowcy to wyjaśniają
Zjawisko, które odpowiada za świecenie bananów, nazywa się fluorescencją. To zdolność niektórych substancji do pochłaniania światła o krótszej długości fali (np. ultrafioletowego), a następnie emitowania światła widzialnego — zwykle o barwie zielonej, niebieskiej lub żółtej. W przyrodzie fluorescencję obserwujemy m.in. u skorpionów, niektórych minerałów, meduz czy... w dojrzewających owocach. Jednak banan to jeden z niewielu przykładów roślin, u których efekt ten można zobaczyć gołym okiem w warunkach domowych.
- Co dokładnie świeci w bananie?
- Po co bananowi świecenie?
- Jak zobaczyć to w domu?
- Co dzieje się na poziomie molekularnym?
- Fluorescencja w służbie nauki
- Fascynująca lekcja biochemii w twojej kuchni
Co dokładnie świeci w bananie?
Sekret tkwi w produktach rozpadu chlorofilu. W niedojrzałym bananie jego skórka jest zielona właśnie dzięki chlorofilowi — temu samemu barwnikowi, który odpowiada za kolor liści. Wraz z dojrzewaniem owocu chlorofil ulega rozkładowi, a w jego miejsce pojawiają się żółte karotenoidy.
Jednak proces degradacji chlorofilu nie przebiega od razu do końca. Po drodze powstają tzw. katabolity fluorescencyjne chlorofilu. To one są odpowiedzialne za niebieskawe światło widoczne pod lampą UV.
Badacze z Uniwersytetu w Zurychu jako pierwsi zidentyfikowali te związki w bananach i wykazali, że ich ilość wzrasta wraz z dojrzewaniem owocu, a następnie maleje, gdy banan zaczyna przejrzewać. Innymi słowy — najmocniej świecą banany w idealnym momencie do jedzenia.
Po co bananowi świecenie?
To pytanie długo zastanawiało naukowców. Choć fluorescencja w owocach może wydawać się tylko ciekawostką, niektórzy badacze sugerują, że ma ona funkcję biologiczną.
Według jednej z hipotez, owoce emitujące delikatne światło UV mogą być lepiej widoczne dla zwierząt, które widzą w tym zakresie widma — na przykład dla nietoperzy, niektórych ptaków czy owadów. Dzięki temu banan sygnalizuje: „Jestem dojrzały, możesz mnie zjeść i roznieść moje nasiona”.
Co prawda współczesne banany uprawne nie mają już zdolności rozsiewania nasion (bo są odmianami bezpestkowymi), ale efekt fluorescencji mógł być pozostałością ewolucyjną po dzikich przodkach.
@mysteryandcuriosity Did you know bananas glow blue under UV light? Discover this amazing fact about your favorite fruit! #Bananas#ScienceFacts#UVLight#AmazingNatureoriginal sound - Mystery and Curiosity
Jak zobaczyć to w domu?
Jeśli masz lampę UV (np. taką używaną do sprawdzania autentyczności banknotów albo w kosmetyce), możesz łatwo przeprowadzić ten eksperyment samodzielnie.
- Weź dojrzałego banana – najlepiej żółtego, z kilkoma brązowymi kropkami, ale jeszcze nie całkiem miękkiego.
- Zgaś światło i włącz lampę UV skierowaną na skórkę owocu.
- Po chwili zobaczysz delikatną niebieskozieloną poświatę, szczególnie w miejscach, gdzie skórka zaczyna ciemnieć.
Jeśli porównasz banana zielonego i dojrzałego, zauważysz, że ten pierwszy prawie wcale nie świeci — to dowód na to, że chlorofil jeszcze się nie rozłożył.
Co ciekawe, pod lampą UV będą też lekko świecić inne produkty roślinne, np. kiwi, jabłka czy pomarańcze, ale efekt w bananach jest szczególnie wyraźny.
Co dzieje się na poziomie molekularnym?
Pod wpływem promieni UV cząsteczki FCC pochłaniają energię i przechodzą w stan wzbudzony. Następnie wracają do stanu podstawowego, oddając nadmiar energii w postaci światła widzialnego. W przypadku bananów to światło ma długość fali około 450–500 nm, czyli odpowiada barwie niebieskiej i turkusowej.
W miarę starzenia się owocu FCC przekształcają się w nieflorescencyjne katabolity chlorofilu (NCC), które nie świecą. Dlatego bardzo przejrzałe banany tracą swoją „magiczność” pod lampą UV.
Fluorescencja w służbie nauki
Oprócz walorów widowiskowych, zjawisko to ma także praktyczne zastosowania badawcze.
Naukowcy zaproponowali, by poziom fluorescencji wykorzystać jako naturalny wskaźnik dojrzałości owoców. W badaniach laboratoryjnych można precyzyjnie mierzyć intensywność emitowanego światła, co pozwala ocenić, w jakim stadium dojrzewania znajduje się banan — bez konieczności jego obierania.
To potencjalnie przydatne narzędzie w przemyśle spożywczym, gdzie kontrola dojrzałości jest kluczowa dla transportu i magazynowania owoców.
Czy to bezpieczne zjawisko? Zdecydowanie tak. Fluorescencja bananów to efekt naturalnych procesów chemicznych — nie oznaka dodatków, konserwantów ani skażenia. Owoce, które świecą pod UV, są w pełni jadalne.
Warto jednak pamiętać, że promieniowanie UV może być szkodliwe dla oczu i skóry, więc eksperyment przeprowadzaj ostrożnie: nie patrz bezpośrednio w lampę i ogranicz czas ekspozycji.
Fascynująca lekcja biochemii w twojej kuchni
Zjawisko świecenia bananów pod lampą UV pokazuje, że nawet najzwyklejsze produkty spożywcze kryją w sobie zaskakującą chemię. To efekt przejściowy, widoczny tylko przez krótki moment w cyklu życia owocu, ale właśnie dlatego tak niezwykły.
Naukowcy odkryli go przypadkiem, badając proces dojrzewania, a dziś fluorescencja bananów jest chętnie wykorzystywana w popularyzacji nauki — zwłaszcza w szkołach i laboratoriach pokazowych. Bo czy można sobie wyobrazić lepszy sposób, by zainteresować biochemią niż świecący owoc z własnej kuchni?
Naukowcy podkreślają, że choć banan nie próbuje nam w ten sposób nic „powiedzieć”, jego blask zdradza dokładnie to, co wielu z nas chciałoby wiedzieć: czy już jest idealny do zjedzenia.
Źródło:
- https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C350211%2Cswiecace-banany.html
- https://geekweek.interia.pl/nauka/news-te-produkty-spozywcze-swieca-i-tak-wlasnie-ma-byc,nId,5726086