Usuwa rdzę i gotuje kiełbasę? Sprawdzamy popularne mity na temat coli
Coca-Cola powstała pod koniec XIX wieku jako napój orzeźwiający, ale z czasem zyskała zupełnie inne zastosowania. W Internecie aż roi się od historii o cudownych właściwościach tego czarnego napoju – że rozpuszcza zęby, odrdzewia metal i czyści toalety lepiej niż specjalistyczne środki. Niektóre z tych twierdzeń mają w sobie ziarno prawdy, ale większość to efekt przesady. Kluczem do zrozumienia, co naprawdę potrafi cola, są jej składniki chemiczne.
- Co kryje się w puszce coli?
- Czy cola naprawdę usuwa rdzę?
- A co z kamieniem z czajnika lub toalety?
- Czy cola potrafi… ugotować kiełbasę?
- Czy cola naprawdę „rozpuszcza zęby” lub mięso?
- Cola jako środek czyszczący – czy warto próbować?
- A więc – mit czy prawda?
Co kryje się w puszce coli?
Podstawowy skład to: woda, cukier (lub syrop glukozowo-fruktozowy), dwutlenek węgla, kofeina, barwnik karmelowy i kwas ortofosforowy (E338) – właśnie on odgrywa główną rolę w miejskich legendach.
Kwas ortofosforowy nadaje coli lekko kwaskowaty smak i obniża jej pH do ok. 2,5 – to znaczy, że jest bardziej kwaśna niż ocet winny i tylko nieco mniej niż sok z cytryny. W takiej kwaśnej cieczy rzeczywiście może zajść kilka reakcji chemicznych – np. rozpuszczanie kamienia lub osadu z metalu. Ale czy to znaczy, że cola jest cudownym odrdzewiaczem?
Czy cola naprawdę usuwa rdzę?
Tak, ale tylko trochę. Cola faktycznie potrafi zmiękczyć cienką warstwę rdzy, ponieważ kwas ortofosforowy reaguje z tlenkami żelaza, tworząc związki, które można łatwiej zetrzeć. Dlatego po dłuższym moczeniu np. klucza, monety czy śruby – rzeczywiście można zauważyć, że metal staje się jaśniejszy.
Nie znaczy to jednak, że cola „rozpuszcza” rdzę jak silny środek chemiczny. W rzeczywistości działa raczej powierzchniowo i bardzo powoli. Jeśli kawałek metalu jest mocno skorodowany, napój sobie nie poradzi – potrzeba specjalnych preparatów lub szlifowania.
Ciekawostka: profesjonalne środki do odrdzewiania również wykorzystują kwas fosforowy, ale w dużo wyższym stężeniu (nawet 20–30%), podczas gdy w coli jest go zaledwie ok. 0,05–0,1%.
A co z kamieniem z czajnika lub toalety?
Tutaj efekt jest podobny – teoretycznie możliwy, ale bardzo ograniczony.
Cola może lekko rozpuścić osad z wapnia lub magnezu, który tworzy się z twardej wody. Jeśli więc nalejesz jej do czajnika na kilka godzin, zobaczysz, że biały nalot stanie się mniej widoczny.
Problem w tym, że napój zawiera też cukier i barwnik karmelowy, które mogą zostawić klejącą lub brązową warstwę. W praktyce po takim eksperymencie trzeba czajnik umyć kilka razy, żeby pozbyć się resztek słodkiego napoju.
Podsumowując: cola zadziała, ale nie lepiej niż ocet lub sok z cytryny – a już na pewno mniej wygodnie i mniej ekologicznie.
Czy cola potrafi… ugotować kiełbasę?
To już inna historia. Od lat krąży legenda, że można w niej ugotować jajko, rozpuścić mięso lub kiełbasę. I choć brzmi to spektakularnie, nauka mówi jasno: cola nie ma magicznych właściwości kulinarnych.
Jeśli wrzucimy kiełbasę do garnka z colą i zagotujemy, po prostu… się ugotuje. Ale nie dlatego, że cola ma jakąś wyjątkową moc – po prostu temperatura wody (czyli także coli) przekracza 100°C, więc białka w mięsie się ścinają, a produkt staje się gotowy do jedzenia.
Cukier i kwas z napoju mogą jedynie delikatnie zmienić smak – mięso nabiera słodko-kwaśnego aromatu, podobnie jak w marynacie. W kuchni niektórzy celowo używają coli jako składnika sosów do żeberek lub kurczaka, bo nadaje im karmelowy posmak. Ale to już efekt kulinarny, a nie chemiczny cud.
Czy cola naprawdę „rozpuszcza zęby” lub mięso?
To jeden z najczęstszych mitów. W sieci krążą zdjęcia zębów „rozpuszczonych w coli po kilku dniach”. W rzeczywistości takie eksperymenty są często przesadzone lub źle wykonane.
Cola jest kwaśna, więc może uszkadzać szkliwo zębów przy częstym kontakcie, ale nie „rozpuści” ich w całości. Żeby faktycznie zauważyć degradację, trzeba by trzymać ząb w napoju przez tygodnie – i to w stałej temperaturze, bez dostępu powietrza.
Podobnie z mięsem – jeśli zostawimy kawałek kurczaka w coli na długi czas, stanie się on miękki, bo kwas zmiękczy białka. Ale to nie rozpuszczanie, tylko efekt długotrwałego marynowania – podobnie działa sok z cytryny lub kefir.
Cola jako środek czyszczący – czy warto próbować?
Z naukowego punktu widzenia cola może działać jako słaby środek czyszczący lub odrdzewiający, ale raczej z kategorii „domowych trików awaryjnych”, a nie codziennego rozwiązania. Jej skuteczność opiera się głównie na niskim pH i niewielkiej zawartości kwasu fosforowego.
W praktyce oznacza to, że:
- może pomóc w oczyszczeniu drobnych elementów z lekkiego nalotu,
- nie nadaje się do czyszczenia dużych powierzchni (zostawia lepki osad),
- nie jest ekologiczna (cukier przyciąga owady i pleśń),
- a jej działanie można łatwo zastąpić zwykłym octem lub kwaskiem cytrynowym.
A więc – mit czy prawda?
Legenda o coli | Prawda naukowa |
Usuwa rdzę | Częściowo tak, ale tylko powierzchniowo |
Rozpuszcza kamień | Tak, lecz bardzo powoli i mało skutecznie |
Gotuje kiełbasę | Tak, ale jak każda ciecz podgrzana do 100°C |
Rozpuszcza zęby | Nie, ale może uszkadzać szkliwo przy częstym piciu |
Czyści toaletę | Teoretycznie tak, praktycznie – słabo i klejąco |
Cola to nie cudowny środek chemiczny, ale faktycznie zawiera składniki, które mogą działać podobnie jak łagodny kwas czyszczący. To dlatego niektóre legendy mają w sobie ziarno prawdy.
Jednak to, co w internecie urasta do rangi magii, w rzeczywistości jest po prostu zjawiskiem chemicznym – zrozumiałym, przewidywalnym i dość ograniczonym.
Wniosek? Lepiej pić colę z umiarem niż używać jej do czyszczenia toalety. A jeśli chcesz usunąć rdzę – sięgnij po ocet. Będzie taniej, skuteczniej i… bez bąbelków.